علی محمد جعفری
محمد کاووسی کلاشمی
علی رضا نیکویی
خسرو پرویزی
محمدرضا بختیاری
محمد اسدی
شهرام پرورش
معین الدین رضوانی
علی اصغر فرهادی
فرهاد ملکی رنجبر
آژنگ جاهدی
جهانبخش سوری
علی رضا سلیمی

اصلاح الگوی کشت برنامه ای است که دولت با هدف دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و حفظ امنیت غذایی دنبال می نماید. حفاظت منابع تولید پایه و محیط زیست، خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک و حفظ اشتغال کشاورزی از جمله اهداف این برنامه است. این پژوهش در همین راستا با بهره گیری از نتایج حاصل از سایر پروژه های مرتبط با طرح "تدوین برنامه الگوی کشت ملی در مرحله پایلوت در دو منطقه آجین در شهرستان اسدآباد و روستای قباق تپه شهرستان کبودراهنگ استان همدان" در سال 1394 اجرا گردید. در طی اجرای پروژه مذکور شناسنامه بهره برداران تهیه گردید و پرسشنامه هزینه تولید با روش نمونه گیری سیستماتیک از بین آنها انتخاب و تکمیل شد. با استفاده از مدلسازی به روش برنامه ریزی خطی برای دو منطقه مورد مطالعه، الگوهای بهینه تعیین شدند. سیاست های حفاظت منابع آب بادو سناریوی کاهش بهره برداری از آبهای زیر زمینی به میزان 30 و 50 درصد و خودکفایی تولید گندم مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سیاست حفاظت از منابع آب باعث کاهش بازده برنامه ای الگوی کشت از 44/2 تا 24درصد در مقایسه با الگوی فعلی می شود. سطح زیر کشت غلات دیم نیز افزایش و سطح زیر کشت محصولات آبی کاهش یافت. سطج زیرکشت خیار، گوجه فرنگی، گشنیز و سیر افزایش یافته، ولی سطح زیر کشت علوفه، غلات آبی و چغندرقند کاهش پیدا کردند. در حالی که خودکفایی گندم تحت شرایط الگوی کشت موجود و بهینه به خودی خود محقق بود، اما در سناریوهای حفاظت منابع آب بدون اعمال قید خودکفایی میسر نشد. تحت سناریو خودکفایی گندم بازده برنامه ای و استفاده از نیروی کار بیش از سناریوهای حفاظت منابع آب کاهش یافت. بر اساس نتایج، الگوی کشت بایستی بیشتر به سمت غلات دیم تغییر یابد و سطح زیر کشت محصولات آبی کاهش پیدا کند. در بین محصولات آبی نیز بایستی گروه سبزیجات و گشنیز افزایش یافته و سطح غلات آبی، چغندرقند و علوفه کاهش یابند تا اهداف حفاظت منابع آب و خودکفایی گندم بطور همزان محقق شوند.واژه های کلیدی: اشتغال، الگوی کشت، برنامه ریزی خطی، حفاظت منابع آب، خودکفایی