مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
آرش قلعه گلاب بهبهانی - دانشگاه فردوسی مشهد
آگرین داوری - دانشگاه ورمونت، برلینگتون ورمونت، ایالات متحده
شهاب الدین معین الدینی - دانشگاه فردوسی مشهد

دو فاکتور مهم حفاظت از تنوع زیستی کمی‌سازی و پایش مداوم آن می‏باشد. در این راستا استفاده از شاخص‏های رایج تنوع زیستی مانند شاخص تنوع شانون و سیمپسون به تنهایی نمی‏تواند تغییرات ایجاد شده در تنوع زیستی را از تمامی جوانب بررسی نماید. به همین جهت استفاده همزمان از شاخص‏های رایج تنوع زیستی و شاخص‏های عدم دستخوردگی می‏تواند راه حلی مناسب برای شناخت دقیق‏تر این تغییرات در پراکنش جمعیتی گونه‏ها و یا تعداد گونه‏های حاضر درون یک بوم‌نظام باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی و ارزیابی طولانی­مدت تنوع زیستی کشاورزی با استفاده از دو گروه شاخص رایج تنوع زیستی و عدم دستخوردگی در بوم‌نظام‏های زراعی سه استان خراسان شمالی، جنوبی و رضوی با استفاده از داده‏های طولانی­مدت سطح زیر کشت شهرستان‏های استان‏ در بازه زمانی 1983 الی 2008 میلادی (1362-1387) بود. نتایج حاصل از برآورد دو شاخص غنای گونه‏ای و شاخص تنوع شانون روند رو به رشد تنوع زیستی کشاورزی را در اکثر مناطق استان نشان داد، اگر چه شاخص تنوع شانون روند رو به کاهش را در برخی از شهرستان‏های این استان‏ها مانند تربت حیدریه، فاروج و جاجرم نشان داد و از سوی دیگر، نتایج حاصل از برآورد شاخص‏ عدم دستخوردگی روند رو به کاهش را نسبت به پنج ساله مبنا (طی سال­های 1983-1988 میلادی) نشان داد، از این نتایج استنباط می­گردد که الگوی کشت گونه‏های زراعی در این مناطق تغییر یافته و برخی از گونه‏های بومی و قدیمی توسط گونه‏های جدیدالورود جایگزین شده‏اند و این امر سبب شده این گونه‏ها به عنوان گونه‏های فراموش شده معرفی گردند و با غالبیت گونه‏های جدید، بوم‌نظام‏های زراعی این مناطق به طور گسترده‏ای به سمت نظام‏های کشت فشرده در حال گذار می‏باشند.

شاخص‏های رایج تنوع زیستی, شاخص‏های عدم دستخوردگی, پایش, تنوع گونه‏ای, کشاورزی فشرده