حمیدرضا کمیلی - دانشگاه فردوسی مشهد
مسعود قدسی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
پرویز رضوانی مقدم - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
محمد رضا جلال کمالی - مرکز سیمیت در ایران

این آزمایش با هدف مطالعه تأثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و میزان بقایای گیاهی گندم بر خصوصیات خاک، عملکرد و اجزای عملکرد جو در نظام تناوب زراعی گندم-جو در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گناباد و در سال زراعی 93-1392 به اجرا درآمد. البته این یک آزمایش 5 ساله (96-1391) است که در این بخش نتایج این نظام تناوب زراعی آورده شده است. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای اصلی شامل روش‌های مختلف خاک‌ورزی در سه سطح شامل: 1- خاک‌ورزی متداول (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، 2- کم‌خاک‌ورزی (دیسک + کاشت با بذرکار) و 3- بی‌خاک‌ورزی، (کاشت مستقیم با بذرکار No Till.) در کرت‌های اصلی قرار گرفت و فاکتور فرعی، میزان بقایای گیاهی در سه سطح (1- بدون بقایا، 2- حفظ 30% بقایا و 3- حفظ 60% بقایا محصول قبلی، گندم) که به‌عنوان عامل کرت فرعی مد نظر قرار گرفت. صفات مورد مطالعه علاوه بر عملکرد بیولوژیک و دانه شامل خصوصیات شیمیایی خاک بود. نتایج نشان داد بیشترین میزان پتاسیم خاک از تیمار بی‌خاک‌ورزی به‌دست آمد و تحت تأثیر این تیمار میزان pH و EC خاک کاهش یافت. کارایی مصرف عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) در تیمار بی‌خاک‌ورزی بیشتر از تیمارهای دیگر خاک‌ورزی بود و برهمکنش تیمار بی‌خاک‌ورزی با صفر درصد بقایا بیشترین مقدار کارایی زراعی نیتروژن را نشان داد. اثر تیمارهای خاک‌ورزی و میزان بقایا بر عملکرد بیولوژیک، دانه و شاخص برداشت معنی‌دار نبود. بیشترین عملکرد بیولوژیک از تیمار بی‌خاک‌ورزی تیمار30% بقایا به‌ترتیب با 8500 و 8398 کیلوگرم در هکتار و بیشترین عملکرد دانه (5224 کیلوگرم در هکتار) از تیمار صفر درصد بقایا حاصل شد. از طرف دیگر بیشترین عملکرد دانه (3897 کیلوگرم درهکتار) و شاخص برداشت (8/49 درصد) از برهمکنش تیمار بی‌خاک‌ورزی در سطح صفر درصد بقایا حاصل شد. نتیجه اینکه افزایش میزان بقایای گیاهی تأثیر مثبتی بر کاهش EC خاک و افزایش میزان فسفر و پتاسیم خاک داشت و حذف عملیات خاک‌ورزی تأثیر منفی و معنی‌داری بر کاهش عملکرد بیولوژیک و دانه جو نداشت.

بدون شخم, کارایی, کشاورزی حفاظتی, شخم کاهش‌یافته, عملکرد