مهدی صاحب حسن - Ferdowsi university of Mashhad
یحیی سلاح ورزی - Ferdowsi university of Mashhad
جعفر نباتی - Ferdowsi university of Mashhad
مجید عزیزی - Ferdowsi university of Mashhad

بهره گیری از رابطه هم زیستی گیاه با قارچ میکوریزا و باکتری های محرک رشد یکی از راهکارهای کاهش تنش خشکی بوده که اخیرا در کشاورزی به کار می رود. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با ۴ تکرار در زمستان و بهار ۱۳۹۶-۱۳۹۷ در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل ۲ سطح تنش خشکی (۱۰۰ و ۵۰ % ظرفیت زراعی) و ۸ سطح کود زیستی (باکتری Pseudomonas fluorescens (Ps)، باکتری Azotobactore chroococcum (Az)، قارچ مایکوریزا (M)، باکتری Ps+ قارچ مایکوریزا، باکتری Az + قارچ مایکوریزا، باکتری Ps + باکتری Az، باکتری Az + باکتری Ps + قارچ مایکوریزا و شاهد (عدم استفاده از باکتری و قارچ)) بود. نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی در گیاه دارویی همیشه بهار منجر به کاهش رشد در گیاه شد بطوریکه با کاهش ظرفیت زراعی خاک از ۱۰۰ درصد به ۵۰ درصد ظرفیت زراعی، سطح برگ، تعداد گل، قطر گل، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، وزن خشک گلبرگ و هدایت روزنه ای در گیاه نسبت به تیمار شاهد کاهش و مقدار پرولین، کربوهیدرات کل و محتوی کلروفیل گیاه افزایش داشت. کاربرد باکتری های محرک رشد در اکثر صفات منجر به بهبود صفات اندازه گیری شده در گیاه در شرایط تنش و غیر تنش گردید. بیشترین سطح برگ در اثر کاربرد باکتری Azotobactore chroococcum (۴۸/۲۸۱۶ میلیمتر مربع)، بدست آمد. بیشترین مقدار وزن خشک کاسه گل در تیمار کاربرد باکتری Pseudomonas fluorescens  (۵۲/۴ گرم) در شرایط ۱۰۰% ظرفیت زراعی و پس از آن و بدون اختلاف معنی دار در تیمار کاربرد توام قارچ مایکوریزا و باکتری Pseudomonas fluorescens در شرایط ۱۰۰% ظرفیت زراعی خاک (۸۱/۳ گرم) ثبت شد. در نتیجه کاربرد باکتری Pseudomonas fluorescens در خاک به تنهایی یا توام با قارچ مایکوریزا در گیاه همیشه بهار در شرایط تنش خشکی قابلیت بهبود رشد گیاه را داشته و منجر به افزایش کارایی گیاه در شرایط تنش خشکی شد.  

carbohydrates, flower diameter, proline, phenol, total chlorophyll., پرولین, فنول, قطر گل, کلروفیل کل, کربوهیدرات