توحید علیقلی نیا - گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
خلیل قربانی - گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
حسین رضایی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
قربان قربانی نصرآباد - موسسه تحقیقات پنبه کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

یکی از ارکان های اساسی مدیریت منابع آب و افزایش بهره وری کشاورزی، استفاده بهینه از منابع (آبی) می باشد. شاخص ردپای آب یکی از رویکردهای جدید است که بدین­منظور مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق از رویکرد ردپای آب جهت بهینه سازی الگوی کشت محصولات زراعی در اقلیم های مختلف ایران استفاده شد. برای این منظور ۱۱ محصول زراعی در شش اقلیم مختلف ایران انتخاب شده و ضمن محاسبه ردپای آب محصولات زراعی مورد کشت، به ارزیابی شاخص های RIS و ردپای آب آبی واقعی (WFAblue) پرداخته شد. پس از ارزیابی و محاسبه شاخص ها، از روش بهینه سازی تاپسیس به منظور ارائه الگوی کشت بهینه استفاده گردید. نتایج نشان داد که در بین محصولات موردبررسی، گندم، جو، یونجه، پنبه و توتون محصولاتی هستند که بیشترین مقدار ردپای آب سبز را دارند که بالاترین مقدار آن نیز در اقلیم PH-C-W (خیلی مرطوب خنک گرم) می باشد. این در حالی است که بیشترین مقدار ردپای آب آبی و خاکستری، عمدتا مربوط به برنج، لوبیا، پنبه و توتون می باشد که به دلیل مصرف آب بالای این محصولات (نیاز آبی بالا) می باشد. ارزیابی مدل بهینه سازی نیز نشان داد که، بهینه ترین محصولات برای کشت در منطقه به ترتیب ذرت با ۳۹ درصد اولویت اول، جو با ۲۳ درصد، سیب زمینی با ۲۰ درصد، گوجه فرنگی با هفت درصد و گندم با یک درصد در اولویت های بعدی و بهینه کشت در ایستگاه ها معرفی گردیدند. نامطلوب ترین محصول برای کشت در استان های کشور نیز به ترتیب توتون، پنبه، لوبیا، برنج، چغندرقند و یونجه شناخته شدند.

اقلیم بندی, الگوی کشت, تاپسیس؛ UNESCO؛ WF