اسماعیل ضرغامی - دانشیار گروه معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران
سیده اشرف سادات - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاهر تربیت دبیر شهید رجایی تهران

معماری ایران یکی از غنی ترین نمونه های معماری بومی با دستاوردهای فرمی قابل ذکر جهان است که در گذر از دوران اسلامی به یکی از نمونه های موفق معماری مفهومی، هویت ساز، معناگرا و عرفانی تبدیل شده است. احداث یک خانه پدیده ای فرهنگی محسوب شده و شکل و سازمانفضایی آن به شدت تحت تأثیر فرهنگی است که به آن تعلق دارد. از طرفی دیگر با بررسی آموزه های دینی و اسلامی در ارتباط با ویژگی هایخانه مطلوب با مقولاتی مانند توصیه به داشتن حریم خانه، پرهیز از اشراف متقابل، نور در خانه، پرهیز از بیهودگی، ایجاد آرامش، امنیت، سکون و ...مواجه می شویم. لذا با توجه به فرهنگ غنی ایران زمین و همچنین براساس موارد مطرح شده در مسکن مطلوب در اسلام، نیاز به شناخت و بیان عناصر و ویژگی های موجود در طراحی مسکن ایرانی براساس فرهنگ ایرانی و مباحث مطرح شده در دین و شریعت، احساس می شود.از این رو مقاله حاضر با هدف اینکه بدانیم اصول معماری مسکن ایرانی در گذشته و حال چه بوده است و در ادامه این اصول معماری مسکن ایرانیرا با اصول اجتماعی اسلام تطبیق داده، تا مشخص شود کدام یک از اصول مسکن ایرانی با کدام بحث اصول اسلامی هماهنگی دارند، تا با رسیدن به این نتیجه، بتوان اصولی را برای مسکن ایرانی معاصر براساس احکام اسلام تدوین نمود. سوالاتی که در این پژوهش مطرح می شود: 9. چه کیفیتهایی از خانه های قدیم می توان نام برد که جوابگوی نیاز یک مسکن امروز باشد؟ 2. مسکن در شهر اسلامی چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی و با هدف شناخت ضرورتها و نیازهای طراحی معماری ایرانی- اسلامی در شرایط کنونی جامعه انجام گرفتهاست. جامعه آماری مربوط متخصصین و دانش آموختگان رشته معماری که از میان آن ها 951 نمونه، با روش تصادفی ساده مورد پرسشگری قرار گرفتهاند. پس از جمع آوری اطلاعات میدانی از طریق ابزار پرسشنامه با بکارگیری نرم افزار 2SPSS روابط بین متغیرهای تحقیق مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داده که مؤثرترین عامل از نگاه جامعه آماری در ضرورت بازگشت به الگوی ایرانی – اسلامی در طراحی مجتمعهای جدید مسکونی عامل امنیت و آسایش و ضعیفترین عامل تواضع و اصالت در خانه بوده است.حاصل چنین است: عامل اول: امنیت و آسایش، عامل دوم: حریم خصوصی، عامل سوم: استفاده از عوامل طبیعی و عامل چهارم تواضع در خانه

فرهنگ ، شاخص های خانه های ایرانی- اسلامی، معماری ایرانی- اسلامی، مسکن