احمد نظامی - اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی و اعضای پیوسته گروه پژوهشی بقولات پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد
فرزین پورامیر - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
صیاد مومنی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حسن پرسا - کارشناس ارشد پژوهشی پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

بهمنظور بررسی خصوصیات فنولوژیک، مورفولوژیک و عملکردی ژنوتیپهای نخود تیپ دسی، تحقیقی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به اجرا درآمد. در این تحقیق، 70 ژنوتیپ نخود تیپ دسی از بانک بذر حبوبات دانشگاه فردوسی مشهد در کرتهایی به طول 5/2 متر و فاصله ردیف 50سانتیمتر، در یک تا چهار خط کاشت، بدون تکرار در پنجم اردیبهشت ماه، کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مختلف اندازهگیری شده در مورد هر یک از نمونههای کشت شده بر اساس دیسکریپتور نخود عبارت بودند از طولدورهی سبز شدن تا گلدهی، طول دورهی گلدهی تا غلافدهی، طول دورهی گلدهی تا رسیدگی، رنگ گل، رنگ دمگل، طول گل، تعداد گل در خوشه، رنگ غلاف، طول غلاف، شروع پرشدن دانه، تیپ برگها، تیپ رشدی گیاه، ارتفاع بوته،ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد شاخههای فرعی (اولیه، ثانویه و ثالثیه)، تعداد گره در ساقه، طول برگ، طول وعرض برگچه، تعداد برگچه در برگ، سطح برگ، تعداد غلاف در دمگل، تعداد غلاف در بوته، شکوفایی غلاف، تعداد دانه در غلاف، بافت پوستهی بذر، وجود یا عدم وجود خالهای کوچک روی بذر، شکل دانه و میزان عملکرد دانه. نتایج نشانداد که در بین ژنوتیپهای مورد بررسی از نظر تعداد روز از گلدهی تا رسیدگی، اختلاف معنیداری وجود نداشت و دامنهی آن از 32 تا 44 روز بود. بیشترین (47 (%و کمترین (20 (%تعداد ژنوتیپها از نظر طول دورهی گلدهی تارسیدگی به ترتیب در دامنهی 37 تا 39 روز و کمتر از 37 روز قرار داشتند. در میان ژنوتیپهای مورد بررسی، تنوع قابلتوجهی از نظر گسترهی ارتفاع بوته وجود داشت بهطوریکه تفاوت حداقل و حداکثر ارتفاع بوته مشاهده شده حدود53 سانتیمتر بود. ژنوتیپ MCC708 با 63 سانتیمتر، بیشترین میزان ارتفاع بوته را دارا بود. ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک در 13 درصد از ژنوتیپها، بیشتر از 15 سانتیمتر بود. عملکرد دانه در64درصد از ژنوتیپها که بیشترین میزان عملکرد دانه را دارا بودند، بیش از 400 گرم در مترمربع بود به طوری که نمونه MCC608 با 745 گرم درمترمربع، بیشترین میزان عملکرد دانه را تولید نمود. نتایج در مجموع نشان داد که تنوع قابلملاحظهای در میان ژنوتیپهای مورد بررسی از نظر صفات ارزیابی شده، وجود دارد و از این رو میتوان از این تنوع در برنامههای اصلاحی جهت بهبود عملکرد این گیاه استفاده کرد.

اجزای عملکرد ، دیسکریپتور نخود، ژرمپلاسم