سجاد افشار - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

برانداختن فقر همواره یکی از آرمان های متعالی انسانی بوده، اما درباره نقش و تاثیر دولت در توزیع ثروت و رفع فقر در میان اندیشمندان حقوق عمومی دیدگاه های متفاوتی وجود داشته است؛ برخی دولت را از هر مسئولیتی در این زمینه بری دانسته و عده ای به نقش کم یا زیاد دولت در این خصوص، حکم کردهاند.پژوهش حاضر بر آن است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که در دیدگاه حقوق عمومی شیعه، نقش دولت در مقوله توزیع ثروت و برقراری جامعه بدون فقر چیست و اگر دولت در این زمینه، تکلیفی دارد حدود و روش های نیل به آن کدامند به این منظور، دوران حکومت امیرالمومنین (ع) به عنوان یکی از معدود نمونه های حکومت ورزی معصوم مورد مطالعه قرار گرفته است. فرضیه آن است که حکومت معصوم به عنوان عالیترین شکل حکومت داری، متکفل تمام ابعاد رشد انسان است و معیشت و اقتصاد، ازجمله مهمترین این ابعاد می باشند. در حکومت علوی، رفع کامل فقر به معنای تامین حداقل های معیشت تمام مردم محقق شده و طبق روایتی از آن حضرت، همه مردم کوفه آن روزگار از رفاه نسبی متناسب با زمانه برخوردار بوده اند. این امر و روش های تحقق آن، نشان می دهد که حکومت اسلامی در برقراری جامعه بدون فقر، تکلیف دارد و نمی توان به بهانه هایی چون خصوصی سازی یا کاهش تصدی دولت از آن سلب مسئولیت کرد. تنها در شرایط تحقق جامعه بدون فقر است که – به نص روایات- مقتضی اصلاح فرهنگ و تربیت دینی فراهم شده، مانع آن از بین میرود و می توان انتظار به فعلیت رسیدن التزام به ارزش ها و آموزه های اسلامی در فرد فرد اعضای جامعه را داشت.

دولت رفاه، حکومت علوی، جامعه بدون فقر، عدالت توزیعی، وظایف حکومت اسلامی.