حمید مروی - دانشجوی دکترای زراعت- اکولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - استاد گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محسن جهان - دانشیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محمد آرمین - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار

سابقه و هدف: هندوانه ابوجهل یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی می باشد و عمدتا در مناطق خشک و بیابانی رشد می کند که تاکنون تحقیقات اندکی پیرامون نیازهای زراعی آن انجام شده است. در بین عوامل مختلف زراعی تعیین مناسب ترین تاریخ کشت و تراکم گیاهی جهت حصول عملکرد مناسب، ضروری ترین فاکتورها محسوب می شود. این پژوهش با هدف بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی هندوانه ابوجهل انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت مزرعه ای در قالب طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 92-1391 در شهرستان سبزوار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت(15 فروردین، 15 اردیبهشت و 15 خرداد) و فاکتور فرعی شامل سه تراکم(2، 4 و 8 بوته در مترمربع) انتخاب شد. در پایان فصل رشد تعداد میوه در مترمربع، وزن خشک تک میوه، تعداد دانه در میوه، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد میوه و عملکرد دانه به عنوان متغیرهای کمی و درصد کوکوربیتاسین و کلوسینتین به عنوان متغیرهای کیفی اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت و سطوح تراکم بر اکثر صفات مورد مطالعه تاثیر معنی داری داشتند ولی اثرات متقابل در بیشتر صفات معنی دار نشد. تاخیر در کاشت سبب کاهش معنی دار تعداد میوه در مترمربع، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد میوه و دانه، شاخص برداشت، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه شد ولی وزن صد دانه و تعداد دانه در میوه تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. اختلاف معنی داری بین تاریخ کاشت اول و دوم از نظر تعداد میوه در مترمربع، عملکرد دانه، شاخص برداشت، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه وجود نداشت. تاریخ کاشت 15 خرداد بیشترین وزن خشک تک میوه را تولید نمود ولی اختلاف آن با تاریخ کاشت 15 فروردین معنی دار نبود. با افزایش تراکم، تعداد میوه در مترمربع، عملکرد بیولوژیک، عملکرد میوه و عملکرد دانه، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه به صورت معنی داری افزایش یافت. وزن خشک تک میوه، تعداد دانه در میوه، وزن صد دانه و شاخص برداشت تحت تاثیر تراکم بوته قرار نگرفت. اختلاف معنی داری بین تراکم 4 و 8 بوته در مترمربع از نظر تعداد میوه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد میوه، عملکرد دانه، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه وجود نداشت. نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد بالاترین عملکرد دانه و میوه در گیاه هندوانه ابوجهل در تاریخ کاشت 15 فروردین و تراکم 4 بوته در مترمربع حاصل گردید. از نظر صفات کیفی تاریخ کاشت 15 اردیبهشت و تراکم 8 بوته در مترمربع برای کوکوربیتاسین و تراکم 2 بوته در مترمربع برای کلوسینتین مناسب ترین تاریخ کشت و تراکم گیاهی بود.

هندوانه ابوجهل, تاریخ کاشت, کلوسینتین, کوکوربیتاسین