اصلاح نژاد زنبورعسل برای بهبود صفت رفتار دفاعی کلنی ها در استان های مرکزی کشور (تهران، اصفهان، قزوین و مرکزی)

استفاده از ملکه های اصلاح شده و دارای صفات مطلوب تولیدی و رفتاری از عوامل مهم در موفقیت زنبورداری می باشد. در طرح جامع اصلاح نژاد زنبور عسل از سال 1378 لغایت 1395 و در طی 14 نسل برای انتخاب کلنی های برتر و بهبود صفات عملکردی کلنی های زنبور عسل تلاش شد. صفت رفتار دفاعی در طی بهار و تابستان هر سال در مناطق ییلاقی استان های مرکزی و غربی و در کلنی های طرح تحت ارزیابی قرار گرفته و در پایان هر سال بهترین کلنی های طرح شامل 40-20 کلنی تولید کننده زنبوران نر و 100 کلنی مادری برای ایجاد نسل بعد انتخاب می گردید. عملیات پرورش ملکه در طی زمستان و در یکی از استان های جنوبی کشور انجام می شد. وراثت پذیری صفت رفتار دفاعی کلنی های زنبورعسل در نسل چهاردهم این جمعیت 0/40بود. همبستگی ژنتیکی صفت تولید عسل با رفتار دفاعی 0/42 بود و همبستگی ژنتیکی صفات بچه دهی و رفتار دفاعی 0/69- بود. همبستگی فنوتیپی تولید عسل با رفتار دفاعی 0/19 و همبستگی فنوتیپی رفتار بچه دهی و رفتار دفاعی کلنیها نیز 0/49- بود. روند فنوتیپی و ژنتیکی صفت رفتار دفاعی کلنی ها نشان دهنده کاهش تعداد نیش و روند مطلوب این صفت در طی سال های اجرای طرح می باشد که نهایتا منجر به آرامش کلنی ها و امکان کار بهتر با آنها فراهم می سازد. به طوریکه میانگین فنوتیپی تعداد نیش در طی 14 نسل از 10/7 به 0/98 و میانگین ژنتیکی تعداد نیش از صفر به2/41-رسید.در این طرح بررسی عملکرد ملکه های اصلاح شده نسل سیزدهم در طرح اصلاح نژاد زنبورعسل ایران در مقایسه با ملکه های شاهد در زنبورستان های بخش خصوصی انجام شد. در ابتدا در منطقه پرورش ملکه در جنوب کشور تعدادی ملکه مادری در اختیار 5 تن از پرورش دهندگان ملکه قرار داده شد تا در لایه دوم طرح، این ملکه ها را تکثیر نموده و ملکه های حاصل را در اختیار زنبورداران لایه سوم قرار دهند. در واقع با این روش امکان ارزیابی و مقایسه تعداد بیشتری از ملکه های طرح در زنبورستان های بخش خصوصی در لایه سوم و در زنبورستان های استان های مختلف ایران فراهم گردید. برای ارزیابی ملکه ها در لایه سوم پرسشنامه های خاصی بر اساس طیف لیکرد طراحی و در اختیار زنبورداران استان های مختلف قرار گرفت تا ملکه های لایه سوم طرح را در کنار ملکه های شاهد ارزیابی نمایند. مقایسه ملکه های زنبور عسل طرح مذکور در با ملکه های شاهد نشان دهنده پیشرفت مطلوب صفت رفتار دفاعی بود . ارزیابی کلنی های طرح در لایه سوم و مقایسه آن با ملکه های شاهد از نظر رفتار دفاعی در زنبورستان های بخش خصوصی نشان دهنده برتری ملکه های حاصل از طرح می باشد به طوریکه کلنی های اصلاح شده حاصل از طرح بطور معنی داری از کلنی های شاهد برتر بودند و کلنی های تحت بررسی در دو گروه جداگانه قرار گرفتند (P<0.05). نتایج ذکر شده نشان داد که تلاش انجام شده چند ساله برای دستیابی به رفتار دفاعی در حد مطلوب، موثر بوده و در ادامه این طرح با انتخاب های صحیح و دقیق و استفاده از روش های نوین ژنتیک مولکولی ، روند مذکور و برتری ملکه های اصلاح شده را حفظ نموده و با حفظ نژاد ایرانی تطبیق یافته با شرایط محیطی و تنش های زنده و غیر زنده، ، از ذخایر ژنتیکی ایران محافظت کنیم.