مدیریت مصرف بهینه فسفر در زراعت یونجه

به منظور بررسی اثر زمان، مقدار، تقسیط و روش مصرف فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد یونجه، پروژه ای آزمایشی با 13 تیمار در قالب اسپلیت اسپلیت پلات در زمان بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و دامپروری گلپایگان اجرا شد. در تیمارهای T1 تا T4 به ترتیب مقادیر 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار P2O5 هر سال در چین های اول و سوم مصرف شد. در تیمارهای T5 تا T8 به ترتیب مقادیر 60 ،120 ،180 و 240 کیلوگرم درهکتار P2O5 فقط در چین اول هر سال مصرف شد. در تیمارهای T9 تا T12، در زمان کاشت مقدار فسفر قابل استفاده خاک در عمق 30-0 سانتیمتری با مصرف کود سوپر فسفات تریپل به ترتیب به 20، 30، 40 و 50 میلیگرم در کیلوگرم خاک رسانده شد و در تیمار T13، در هر چین زمانی که ارتفاع یونجه حدود 30 سانتیمتر بود، اسید فسفریک با غلظت 5 در هزار P2O5 محلولپاشی شد. قبل از اجرای آزمایش یک نمونه خاک مرکب تهیه و هدایت الکتریکی،PH ، کربن آلی، غلظت فسفر و پتاسیم قابل جذب و عناصر میکروی آن اندازه گیری شد. آب مصرفی همه تیمارها برابر بود. در هر چین، زمانیکه 50 تا 60 درصد بوته ها به گل می رفت، یونجه چین برداری می شد و عملکرد کمی و کیفی نمونه ها اندازه گیری شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس در هیچ یک از سالها اثر تیمارها بر عملکرد کمی معنیدار نبود. سال اول عملکرد تیمار T5 از نظر کمی بیشتر از بقیه تیمارها بود ولی در سالهای بعد به ترتیب عملکرد تیمارهای T11 ، T11 ، T12 و T4 بیشتر از تیمارهای دیگر بود و در طی مدت پنج سال، تیمار T12 با عملکرد 4060 کیلوگرم در هکتار برای هر چین بیشترین و تیمار T9 با عملکرد3610 کیلوگرم در هکتار در هر چین کمترین عملکرد را داشت. اثر سال و چین و اثرات متقابل آن ها بر عملکرد کمی، طی پنج سال آزمایش معنی دار بود. سال سوم با4420 کیلوگرم در هکتار در هر چین بیشترین و سال پنجم با 3140 کیلوگرم در هکتار در هر چین کمترین عملکرد را داشت. چین اول و چهارم به ترتیب با 4444 و 2912 کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد را داشتند و همه چینها با یکدیگر تفاوت معنی دار داشتند. اثر تیمارها بر غلظت فسفر یونجه معنی دار بود و تیمار T4 با 24/0 در صد، بالاترین و تیمار T9 با 20/0 در صد، پایین ترین غلظت را داشتند که نشان میدهد افزایش مصرف کود فسفاته به صورت سرک در چینهای اول و سوم موجب افزایش غلظت فسفر یونجه شده است. همچنین، اثر چین و سال و اثر متقابل آنها بر غلظت فسفر یونجه معنی دار بود. مقدار میانگین غلظت فسفر یونجه در سال چهارم بیشترین و در سال اول کمترین مقدار بود. علیرغم این که عملکرد چین سوم بیشتر از چین چهارم بود، بیشترین غلظت فسفر مربوط به چین سوم و کمترین آن به چین چهارم تعلق داشت. طی پنج سال اجرای آزمایش، اثر تیمار، چین و سال بر غلظت نیتروژن معنی دار بود. تیمار T6 با 56/2 درصد، بیشترین و تیمار T3 با 35/2 درصد کمترین غلظت را داشتند. بیشترین و کمترین غلظت نیتروژن به ترتیب در سال اول و چهارم حاصل شد که به ترتیب برابر با 66/2 و 20/2 در صد وزن یونجه خشک بود. یونجه چین دوم بالاترین و چین چهارم کمترین مقدار غلظت نیتروژن را داشتند. نتایج این تحقیق حکایت از افزایش غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در محصول خشک یونجه در اثر افزایش مصرف هر ساله کود فسفاته دارد. در تیمارهایی که کود فسفاته بیشتری مصرف شده بود، مقدار فسفر باقیمانده خاک بیشتر بود. در طول دوره کاشت یونجه غیر از کود سوپر فسفات تریپل، کود دیگری مصرف نشد و پس از پنج سال اجرای آزمایش میزان کربن آلی خاک همه تیمارها به مقدار قابل توجهی اضافه شده بود ولی پتاسیم قابل جذب خاک کاسته شده بود. واژه های کلیدی: تقسیط، فسفر، یونجه، محلول پاشی، عملکرد