بررسی عوامل موثر بر گسترش آبکندها دراستانخوزستان

منطقهموردمطالعهحوزهآبخیزشهیدمدرسشوشترمی باشد که بخش های زیادی از اراضی کشاورزی آن مورد تهدید فرسایش آبکندی واقع شده است. هدف از این تحقیق شناسایی عوامل موثر درگسترش فرسایش آبکندی و اولویت بندی آن ها می باشد. به همین منظور ابتدا نقشه پراکنش اقلیمی و آبکندی استان تهیه و سپس از هر طبقه اقلیمی یک حوزه آبخیز که دارای بیشترین خسارات فرسایش آبکندی بود انتخاب و در نهایت حوزه آبخیز هدام از طبقه اقلیمی گرم- خشک بیابانی و حوزه آبخیز شریف از طبقه اقلیمی گرم- نیمه خشک انتخاب شد و از هر حوزه آبخیز 15 عدد آبکند انتخاب و پارامترهای مختلف در این آبکندها بررسی و اندازه گیری شد. در نهایت رابطه بین پیشروی طول و حجم آبکند با ویژگی های آبخیز، ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، درصد پوشش گیاهی، سنگریزه، خاک لخت، لاشبرگ، شیب، مساحت بالای پیشانی آبکندها، بارندگی و مساحت کاربری های مختلف در طی یک دوره 20 ساله (1391-1372) مورد بررسی قرار گرفت. مدل سازی پیشروی آبکند با استفاده از رگرسیون چندمتغیرهدر نرم افزار SPSS با استفاده از روش گام به گام انجام گردید. نتایج حاکی از این است که در حوزه آبخیز هدام بیشترین رشد طولی آبکند در دوره بررسی، مربوط به آبکند شماره A17 به میزان 8/78 متر است و آبکند B2 کمترین میزان رشد طولی را به میزان 8/3 متر داشته است. با توجه به حجم محاسبه شده(رسوب تولیدی) برای آبکندها، بیشترین حجم مربوط به آبکند شماره A18 به میزان 11599 مترمکعب است، در حالیکه آبکند شماره B1 کمترین حجم به میزان 1612مترمکعب در طی این 20 سال را داشته است. در حوزه آبخیز شریف بیشترین رشد طولی آبکند مربوط به آبکند شماره B3به میزان 1/108 متر و آبکند B4 کمترین میزان رشد طولی به میزان 1/10 متر را در طی این 20 سال داشته است. بیشترین حجم (بیشترین رسوب تولیدی) مربوط به آبکند شماره A2 به میزان 5282مترمکعب است، در حالیکه آبکند شماره B4 کمترین رسوب تولیدی (کمترین حجم) به میزان 369مترمکعب در طی این 20 سال را داشته است. نتایج حاصل از خوشه بندی آبکندها نشان داد که آبکندهای حوزه آبخیز هدام در دو خوشه و آبکندهای حوزه آبخیز شربف در سه خوشه قرار گرفتند. معادله نهایی برای گسترش طولی آبکندهای هدام در خوشه یک نشان می دهد که میزان گسترش طولی تابع سه متغیر مساحت بالای نقطه اولیه (X6)، درصد خاک لخت (X8) و شیب نقطه اولیه (X4) است. در خوشه دو، میزان گسترش طولی تابع دو متغیر درصد سیلت (X20) و مقدار اسیدیته (X25) است. معادله نهایی برای پیشرفت آبکندهای شریف در خوشه یک نشان می دهد که میزان پیشرفت تابع مساحت بالای پیشانی (X5)است. در خوشه دو، میزان پیشرفت تابع دو متغیر مساحت بالای نقطه اولیه (X6) و سدیم (X24) است. در خوشه سه تنها عامل منیزیم (X14) موثر است.واژه های کلیدی: آنالیز خوشه ای، حوزه آبخیز هدام و شریف، فرسایش آبکندی، خوزستان،