ارزیابی ذخایر ژنتیکی جدید شبدر در شرایط کم آبیاری به منظور معرفی منابع ژرم پلاسم برتر

در این طرح ‮‭17‬ توده برتر از شبدرهای وحشی از گونه های ‭Trifolium echinatum‬، ‭T. purpureum‬، ‭T. diffusum‬، ‭T. lappaceum ‬، ‭T. campestre‬و ‭T. hirtum ‬و شبدر ایرانی ‭(T. resupinatum ‬گونه شبدر زراعی کشور) حاصل از آزمایشات قبلی در کلکسیون شبدر بانک ژن گیاهی ملی ایران در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سه منطقه ارومیه، مشهد و شهرکرد در دو سال و دو آزمایش تنش آبیاری و نرمال کشت گردید. تجزیه واریانس بر روی داده های تبدیل شده انجام شد. گونه های کشت شده واکنش مناسبی را برای تولید علوفه در مشهد و ارومیه نشان دادند. مقدار بارش در سال اول نسبت به سال دوم در هر دو مکان بیشتر بود. همچنین در هر دو مکان بیشترین بارندگی و پراکنش آن نیز در فصول زمستان و اوایل بهار بود. شبدرهای یکساله موجود در این تحقیق دمای 7- تا ‮‭15‬- درجه سانتی گراد را بخوبی تحمل نموده و رشد مناسبی در بهار نشان دادند. لذا این مواد می توانند برای مناطقی با دمای حداقل ‮‭15‬- درجه سانتی گراد توصیه شوند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین آزمایش تنش و نرمال برای تولید علوفه خشک در شهرستان مشهد و همچنین ارومیه تفاوت معنی داری وجود نداشت. وجود بارندگی های مناسب بهاره به ویژه در سال اول، باعث گردید که گیاهان کشت شده در آزمایش تنش، کمبود آب را در شرایط تنشی جبران نمایند و به رشد مناسب خودشان ادامه دهند. این یافته این موضوع را بطور ضمنی مدلل می سازد که در شرایطی که بارش مناسبی به مقدار حداقل ‮‭108‬ میلیمتر در یک سال زراعی وجود داشته باشد (اواسط شهریور تا اوایل خرداد سال بعد) می توان چنین گونه هایی از شبدر را بدون افت محسوس در عملکرد علوفه با مدار ‮‭14‬ تا ‮‭15‬ روز یکبار آبیاری نمود. اثر سال با توجه به مقدار بارندگی آن برای شهرستان مشهد معنی دار گردید در صورتی که در ارومیه این اثر معنی دار نشد. یکی از دلایل آن می تواند وجود بارندگی بالا در ارومیه نسبت به مشهد باشد. همچنین اثر سال وقتی نمونه ها در آزمایش تنش و یا نرمال در دوسال و دو مکان مورد بررسی قرار گرفتند نیز معنی دار نبود. آزمون شفه گونه ها و آزمون دانکن توده ها را از نظر عملکرد علوفه خشک گروه بندی نمود. بر این اساس در مشهد گونه ها به پنج گروه و در ارومیه به چهار گروه تفکیک شدند که در مشهد گونه شبدر ارغوانی و در ارومیه گونه شبدر ایرانی بیشترین عملکرد خشک را نشان دادند. کلمات کلیدی: گونه های شبدر، کم آبی، بانک ژن