تعیین نیاز آبی کلزا به روش بیلان آبی خاک در دشت تبریز

با توجه به نیاز آبی نسبتا پایین، درصد روغن بالا و سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه، کلزا یکی از محصولاتی است که در سال های اخیر مورد توجه زیاد قرار گرفته است. با توجه به اینکه تنش آبی، هم عملکرد روغن و هم کیفیت آن را کاهش می دهد، باید از وقوع آن اجتناب گردد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر تنش آبی بر عملکرد و اجزا عملکرد کلزا رقم اوپرا و تعیین نیاز آبی آن در دشت تبریز به همراه تعیین فاکتور پاسخ عملکرد این محصول اجرا شد. این پژوهش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آبیاری در 10، 30، 50 و 70 درصد تخلیه آب قابل استفاده ی ناحیه ریشه و در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خسروشاه به مرحله اجرا درآمد. درپایان فصل رشد عملکرد و اجزا آن مانند وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف به همراه ارتفاع بوته، عملکرد روغن، حجم آب مصرفی و کارایی مصرف آب اندازه گیری، محاسبه و تعیین گردید. با توجه به وجود تیمار تنش (تخلیه های 30، 50 و 70 درصد) و تیمار آبیاری کامل (تخلیه 10 درصد)، ضریب حساسیت تنش برای محصول محاسبه گردید. براساس نتایج بدست آمده مقدار نیاز آبی و آبیاری کلزا رقم اوپرا در دشت تبریز به ترتیب 1/681 و 4/595 میلیمتر تعیین گردید. نتایج همچنین نشان داد که تنش بطور معنی داری تمام صفات مورد اندازه گیری را تحت تاثیر قرار داده و کاهش می دهد. بیشترین عملکرد دانه، روغن، حجم آب مصرفی، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف از تیمار 10 درصد تخلیه آب قابل استفاده بدست آمد. البته در خصوص ارتفاع بوته و تعداد غلاف در بوته اختلاف آن با تیمار 30 درصد تخلیه آب قابل استفاده معنی دار نبود. در خصوص کارایی مصرف آب کمترین مقدار، مربوط به تیمار 10 درصد تخلیه آب قابل استفاده بود و بین تیمار های دیگر از این نظر اختلاف معنی داری مشاهده نشد. نتایج همچنین حاکی از همبستگی قوی (r > 0.8, P<0.01) بین عملکرد دانه و روغن با وزن هزاردانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته و مقدار آب مصرفی بود. فاکتور پاسخ عملکرد (Ky) برابر 66/0 بدست آمد که نشانگر تحمل خوب کلزا رقم اوپرا به تنش آبی است. Ky برای صفات دیگر نیز محاسبه گردید و نتایج نشان داد که عملکرد روغن در بین صفات بررسی شده بیشترین مقدار (79/0) را دارد و در نتیجه حساس ترین صفت برای تنش آب است. در مجموع براساس کارایی مصرف آب و عملکرد روغن، تخلیه 30 درصد آب قابل استفاده برای شروع آبیاری توصیه می-شود.واژه های کلیدی: آب مصرفی، اجزا عملکرد، تابع تولید، عامل پاسخ عملکرد، کارایی مصرف آب.