بررسی واکنش غده های بذری ژنوتیپ های بومی پیاز به بیماری پوسیدگی ریشه و طبق

بیماری پوسیدگی ریشه و طبق پیاز‭Allium cepa L.. ‬یکی از عوامل محدود کننده ی تولید بذر پیاز، در کشور و جهان می باشد که در اثر قارچ ‭(FOC) Fusarium oxysporum f.sp. cepae ‬ایجاد می گردد. این بیماری، موجب پوسیدگی ریشه و طبق پیاز‭(Root and Plate Rot) ‬به اختصار ‭RPR ‬شده که بر حسب شدت بیماری و حساسیت رقم، تولید بذر پیاز را به مخاطره می اندازد. لذا، تحقیقاتی در دو سطح مزرعه و گلخانه، در بررسی اثر این بیماری، روی برخی از ژنوتیپ های پیاز رایج بومی، در مقایسه با ژنوتیپ های خارجی، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، درمقایسه با شاهد، مورد ارزیابی قرار گرفت. ژنوپیپها، شامل قرمزآذرشهر، سفیدقم، هرسین، درچهیاصفهان، سفیدکاشان، اسحاق آبادنیشابور، ابرکوهیزد و قولیقصهیزنجان، در مقایسه با دو ژنوپیپ خارجی، شامل تگزاسارلیگرانو و سوییتاسپانیش بودند. میانگین مرکب شدت بیماری در مزرعه و گلخانه، نشان داد که شدت بیماری‭RPR ‬، در بسیاری از ژنوتیپها، شامل هرسین، نیشابور، سوییت اسپانیش، تگزاس ارلیگرانو، ابرکوهیزد و قولیقصهیزنجان، بسیار بالا بود. بدین معنا که تقریبا کلیهی ریشههای آنها، آلوده به بیماری بوده و اغلب، فاقد گلهای به بذررفته و یا دارای گلهای ضعیف با تعداد کمی بذر بودند. میانگین شدت بیماری برای ژنوتپت های کاشان، درچهی اصفهان و قم به ترتیب‮‭31/38‬ ، ‮‭32/81‬ و ‮‭33/51‬ در صد، با کم ترین مقدار و بیش ترین به ترتیب برای زنجان و یزد به ترتیب ‮‭67/61‬ و‮‭60/22‬ در صد بوده است. سایر ژنوتیپ ها در حد واسط این دو طیف قرار گرفتند. میانگین مرکب دادهها در سطح مزرعه و گلخانه، از نظر تعداد برگ بیشترین مقدار با ‮‭30/75‬ عدد در گروه شاهد و کمترین آن، در گروه آلوده به ‭FOC ‬با ‮‭24/96‬ بوده است. بیشترین و کمترین طول ساقه در سطح مزرعه و گلخانه، به ترتیب مربوط به ژنوتیپهای کاشان و زنجان بود. اثر بیماری بر تعداد ساقه در بوته، نشان داد که بیشترین و کمترین تعداد ساقه، به ترتیب مربوط به ژنوتیپهای کاشان و زنجان میباشد. در خصوص قطر ساقه، اختلاف معنیداری بین ژنوتیپها، همچنین بین دو گروه آلوده به ‭FOC ‬و شاهد وجود داشت. از نظر تعداد کل چتر، چتر شکفته، تعداد چتر به بذر رفته و تعدا کل بذر در هر چتر اختلاف معنیداری بین ژنوتیپهای آلوده و نیز نسبت به شاهد مشاهده شد. در تعداد کل بذر در هر چتر، بین ژنوتیپهای آلوده، نسبت به گسترش بیماری و نیز در مقایسه با شاهدها، تفاوت معنیدار بود. میانگین دادهها نیز مشخص نمود که در مجموع بیماری ‭RPR‬، موجب‮‭37/85‬ درصد کاهش در کلتولید بذر بوده است. ژنوتیپ پیاز سفید کاشان، از بیشترین مقدار وزن بذر در چتر و همچنین، ژنوتیپ پیاز قولیقصهیزنجان از کمترین مقدار برخوردار بودند. واژههای کلیدی: پیاز، بذر، پوسیدگی، ریشه، طبق، ژنوتیپ