شناسایی فرومون های پیرالیده های زیان آور انار و سایر درختان میوه در ایران و بررسی اثر گیاه میزبان بر روی ترکیب فرومون آنها

به منظور روشن کردن سیستماتیک آفات درختان میوه خانواده پیرالیده نمونهصبرداری از درختان به، انار، انجیر و مرکبات از استانصهای اصفهان، فارس، یزد، مازندران، قم و خراسان جنوبی انجام شد. نتایج نشان داد که ژنیتالیای نمونهصهای ماده جمعص آوری شده از میوه و چوب درختان به (نطنز استان اصفهان) به ژنیتالیای ‭Euzophera bigella ‬توصیف شده توسط روسلر (‮‭1973‬) شبیه میصباشد اما ژنیتالیای نمونه-های نر با ‭E. bigella ‬توصیف شده و هم چنین دیگر نمونهصهای توصیف شده متفاوت بود. این احتمال وجود دارد که این نمونهصها به زیرگونه جدیدی از ‭E. bigella ‬تعلق داشته باشند. تفاوتصهای موجود بین ژنیتالیای این نمونهصها ‭(E. bigella n.sp.) ‬با ‭E. bigella ‬بحث شده است. هم چنین ‭E. bigella n.sp. ‬در میوه انار (استان اصفهان) و میوه به در دیگر مناطق (استانصهای یزد و خراسان جنوبی) شناسایی شد‭. Ectomyelois ceratoniae ‬در میوهصهای انار (استانصهای اصفهان، فارس، یزد، قم و مازندران)، انجیر (یزد) و برای اولین بار در به و پرتقال (مازندران) شناسایی شد. هر دو گونه ‭E. bigella n.sp. ‬و ‭E. ceratoniae ‬در میوه انار در استان اصفهان شناسایی شدند‭. Euzopherodes vaplidella ‬در چوب درختان انار در یزد شناسایی شد. نتایج نشان داد که ‭E. bigella n.sp. ‬از میوه و همچنین چوب تغذیه میصنماید اما ‭E. ceratoniae ‬و ‭E. vaplidella ‬به ترتیب فقط از روی میوه و چوب جمعص آوری شدند. به منظور بررسی نقش گیاه میزبان در ارتباط فرومونی پروانه کرم گلوگاه انار در مرداد ماه سال ‮‭1387‬ دو آزمایش همزمان تله گذاری در دو باغ مجاور انار و انجیر در یزد انجام شد. در این آزمایش ها شکار تله های طعمه گذاری شده با پروانه های زنده ماده جفت گیری نکرده از: 1) جمعیت حشره بر روی انار، 2) جمعیت حشره بر روی انجیر، 3) جمعیت حشره حاصل از پرورش آزمایشگاهی بر روی جیره غذای مصنوعی با تیمار پخش کننده فرومون سنتتیک در هر دو باغ مقایسه شدند. نتایج آزمایش ها نشان داد که در باغ انار شکار تله های دارای پروانه های ماده جمعیت انار (‮‭20 3‬ پروانه در هر تله و در هر روز) به طور معنی دار بیشتر از پروانه های ماده جمعیت انجیر (‮‭5/6 0/7‬ پروانه در هر روز و در هر تله) و پروانه های ماده حاصل از پرورش بر روی غذای مصنوعی (‮‭5/4 2/1‬ پروانه در هر روز و در هر تله) بود. هر چند در باغ انجیر شکار تله های دارای پروانه های ماده جمعیت انار (‮‭9/9 3/3‬ پروانه در هر تله و در هر روز) تفاوت معنی داری با شکار پروانه های ماده جمعیت انجیر (‮‭10/3 5/6‬ پروانه در هر روز و در هر تله) نداشت ولی شکار پروانه های جمعیت انار در باغ انار و همچنین شکار پروانه های جمعیت انجیر در باغ انجیر تقریبا دو برابر شکار همان جمعیت ها به ترتیب در باغ های انجیر و انار بود. شکار پروانه های ماده حاصل از پرورش بر روی غذای مصنوعی در دو باغ انار و انجیر (‮‭6/5 1/4‬ پروانه در هر روز و در هر تله) مشابه بود. همچنین نتایج حاصل از مقایسه کروماتوگرام های مواد فرار استخراج شده از پروانه های ماده کرم گلو گاه انار پرورش داده شده بر روی دو رژیم غذایی نیمه مصنوعی و انار ترکیبات فرار اختصاصی متفاوتی را نشان داد. بنابراین چنین به نظر می رسد که گیاه میزبان در ارتباط فرومونی پروانه کرم گلوگاه نقش موثری دارد. واژه های کلیدی بال پولک داران، ‭Pyralidae‬، کرم گلوگاه انار، ‭Ectomyelois ceratoniae Zeller‬، کرم انار، ‭Euzophera punicaeella Moone‬، کرم به،‭Euzophera bigella Zeller ‬، ‭Euzopherodes vaplidella ‬، اکولوژی شیمیایی، فرومون.