بررسی تاثیر تاریخ کاشت و میزان بذر بر عملکرد ارقام بهاره کلزا در کشت زمستانه

بمنظور بررسی اثر تاریخ کاشت زمستانه و میزان بذر بر عملکرد و اجزا عملکرد دانه سه رقم بهاره کلزا این آزمایش بصورت اسپلیت پلات فاکتوریل با چهار تکرار در دو سال زراعی ‮‭1382-83‬ و‮‭1383-84‬ در اصفهان، در دو سال زراعی ‮‭1382-83‬ و ‮‭1384-85‬ در کرج و در سال ‮‭1382-83‬ در شاهرود و قزوین انجام شد که البته این طرح در قزوین با مشکل بد سبزی همراه بود و نتایجی از آن حاصل نشد. فاکتور اصلی تاریخ کاشت در منطقه کرج در سال اول و در مناطق اصفهان(هر دو سال)، شاهرود و قزوین در سه سطح شامل: ده بهمن، بیست بهمن و سی بهمن ودر سال دوم منطقه کرج در سه سطح شامل: دهه سوم بهمن، دهه اول اسفند و دهه دوم اسفند بود. این تغییر در تاریخ کاشت در سال دوم در کرج بدلیل بارش برف و عدم امکان کشت در بهمن ماه بود. عامل فرعی شامل ترکیب سه سطح میزان بذر شامل : ،‮‭10 8‬ و ‮‭12‬ کیلوگرم بذر در هکتار و سه رقم کلزا بود. ارقام کلزا شامل هیبرید‭Hyola‬‮‭308‬ ، هیبرید ‭Hyola‬‮‭401‬ و رقم ‭RGS‬‮‭003‬ بود که جز ارقام معرفی شده کلزا با تیپ رشد بهاره هستند. صفات مورد مطالعه در این آزمایش شامل ارتفاع بوته،تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در شاخه های فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد بذر در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت بود. نتایج تجزیه واریانس در سال اول آزمایش در کرج نشان داد تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و روغن دانه دارد. اما بر سایر صفات اثر آماری معنی داری ندارد. بیشترین عملکرد دانه با ‮‭2385‬ کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت سوم حاصل شد. عامل میزان بدر تنها اثر معنی داری بر تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته داشت و بر سایر صفات مورد مطالعه اثرآماری معنی داری نداشت. بیشترین عملکرد دانه از میزان بذر ‮‭10‬ کیلوگرم در هکتار با ‮‭2266‬ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین تعداد دانه در غلاف در میزان بذر 8 کیلوگرم در هکتار و بیشترین تعداد غلاف در بوته از میزان بذر ‮‭10‬ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. ارقام مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد مطالعه به جز تعداد شاخه و تعداد دانه در غلاف با هم تفاوت معنی داری داشتند. رقم ‭RGS‬‮‭003‬ با تولید ‮‭2321‬ کیلوگرم دانه در هکتار عملکرد دانه بالاتر ی داشت که البته با هیبرید ‭Hyola‬‮‭401‬ در یک گروه آماری قرارگرفت. نتایج تجزیه واریانس در کرج در سال دوم آزمایش نشان داد تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه ندارد اما بر صفات تعداد بذر در غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف در شاخه های فرعی، تعداد شاخه و شاخص برداشت اثر آماری معنی داری دارد.بیشترین عملکرد دانه با ‮‭1619‬ کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت اول حاصل شد. شاخص برداشت، تعداد بذر در غلاف، تعداد غلاف در بوته و تعداد غلاف در شاخه های فرعی نیز در تاریخ کاشت اول بیشتر بود. عامل میزان بدر تنها اثر معنی داری بر تعداد بذر در غلاف داشت و بر سایر صفات مورد مطالعه اثرآماری معنی داری نداشت. بیشترین عملکرد دانه از میزان بذر ‮‭12‬ کیلوگرم در هکتار با ‮‭1651‬ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین تعداد بذر در غلاف در میزان بذر ‮‭10‬ کیلوگرم در هکتار با ‮‭3.20‬ عدد بذر در غلاف مشاهده شد . ارقام مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد مطاله با هم تفاوت معنی داری داشتند. هیبرید ‭Hyola‬‮‭308‬ با تولید ‮‭1681‬ کیلوگرم دانه در هکتار از نظر آماری عملکرد دانه بالاتر و معنی داری از دو رقم دیگر داشت.هیبرید ‭Hyola‬‮‭401‬ و رقم ‭RGS‬‮‭003‬ ازنظر آماری در یک گروه آماری قرارگرفتند. تجزیه مرکب دوساله عملکرد و اجزای عملکرد دانه در اصفهان نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر تعداد غلاف در بوته در سطح احتمال 5 درصد معنی دار است و کمترین تعداد غلاف در بوته در تاریخ کاشت سی بهمن با متوسط ‮‭5.80‬ غلاف در بوته مشاهده شد. اثر میزان بذر نیز بر تعداد غلاف در بوته در سطح 5 درصد معنی دار بود و میزان بذر 8 کیلوگرم در هکتار با ‮‭9.96‬ غلاف در بوته بیشترین تعداد غلاف در بوته را تولید نمود. با این حال صفت تعداد غلاف در بوته تحت تاثیر ارقام مورد آزمایش قرار نگرفت. اثر زمان کاشت بر روی صفت تعداد دانه در غلاف معنی دار بود و در تاریخ کاشت ‮‭20‬ بهمن بیشترین تعداد دانه در غلاف (‮‭63.23‬) حاصل شد. اما ارقام مورد آزمایش اختلاف معنی داری از نظر این صفت نداشتند. متوسط تعداد دانه در غلاف تحت تاثیر میزان بذر قرار گرفت و در میزان بذر 8 کیلوگرم کمترین تعداد دانه در غلاف(‮‭36.19‬) مشاهده گردید. وزن هزار دانه تحت تاثیر زمان کاشت و میزان بذر قرار نگرفت اما ارقام مورد آزمایش از نظر این صفت تفاوت معنی داری داشتند بطوریکه هیبرید ‭Hyola‬‮‭401‬ و رقم ‭RGS‬‮‭003‬ بترتیب با میانگین ‮‭08.3‬ و ‮‭99.2‬ گرم بدون تفاوت معنی دار وزن هزار دانه بالاتری داشتند و هیبرید ‭Hyola‬‮‭308‬ با میانگین ‮‭79.2‬ گرم با اختلاف معنی داری از دو رقم دیگر کمترین وزن هزار دانه را داشت. میانگین عملکرد دانه در مجموع دو سال بطور معنی داری متاثر از عامل تاریخ کاشت بود و تاریخ کاشت بیستم بهمن ماه با عملکرد ‮‭4.2842‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشت. عملکرد دانه همچنین تحت تاثیر میزان بذر قرار گرفت و تیمار ‮‭12‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را با میانگین ‮‭3.2733‬ کیلوگرم در هکتار به خود اختصاص داد. در میان ارقام مورد بررسی رقم ‭RGS‬‮‭003‬ با میانگین ‮‭2719‬ کیلوگرم در هکتار با اختلاف معنی دار عملکرد دانه بالاتری داشت. درصد روغن دانه نیز تنها تحت تاثیر عامل تاریخ کاشت قرار گرفت و تاریخ کاشت ‮‭30‬ بهمن از نظر این صفت از برتری معنی داری برخوردار بود. نتایج تجزیه واریانس یکساله عملکرد دانه در شاهرود نشان داد که تاریخ کاشت ‮‭82/11/20‬ بالاترین عملکرد را به میزان ‮‭1342‬ کیلو گرم در هکتار تولید نمود که اختلاف بسیار معنی داری با سایر تاریخهای کاشت داشت . در بین ارقام نیز رقم ‮‭308‬ ‭Hyola ‬با میانگین