گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی مکان یابی مناطق مستعد تولید سیب ارگانیک در منطقه ارومیه

در باغداری متداول و شیمیایی، برای مبارزه با حشرات و قارچها و تغذیه درختان در هر هکتار باغ سیب به طور متوسط حدود ‮‭25‬ لیتر انواع سموم شیمیایی (بدون در نظر گرفتن روغن ولک) و نزدیک به یک تن از انواع کودهای شیمیایی مصرف می شود. با در نظر گرفتن سطح وسیع باغات سیب منطقه ارومیه (حدود ‮‭25‬ هزار هکتار) در چنین حالتی میزان مصرف سم و کود شیمیایی به ترتیب به ‮‭625‬ و ‮‭25/000‬ تن در سال بالغ می گردد. با توجه به آثار زیانبار مصرف سموم و کودهای شیمیایی در زنجیره اکوسیستم از کوچکترین موجود تا به انسان ضرورت برنامه ریزی برای تولید سیب ارگانیک امری حیاتی است. گام اول برای این کار مکان یابی مناطق مستعد تولید سیب است که با برخورداری از ویژگی های طبیعی نظیر درجه بالای حاصلخیزی خاک، ارتفاع زیاد از سطح دریا، اقلیم خشک و آفتابی، تراکم پایین آفات و بیماریها نیاز به استفاده از مواد شیمیایی ندارند. در این تحقیق، نخست اطلاعات مختلف مربوط به ویژگی های منطقه شامل توزیع باغات،توپوگرافی، خاکشناسی،اقلیم،شیوه های تولید،اندازه واحد تولیدی و نحوه مدیریت باغ، میزان دسترسی به آفت کشها جمع آوری و تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس اطلاعات مستخرج از پرسشنامه ها نشان داد که اختلاف معنی داری بین حوزه های سیب کاری و درون حوزه های سیب کاری از لحاظ ‮‭44‬ متغیر مورد مطالعه وجود دارد. در مجموع با توجه به اکثر شاخص ها اغلب حوزه های سیب کاری ارومیه تناسب خوبی برای تولید سیب ارگانیک دارند. با تجزیه تابع تشخیص ابتدا ‮‭44‬ متغیر اولیه به دو تابع اصلی هر کدام با ضرایب متفاوت تقلیل داده شدند. گروه بندی حوزه های سیب کاری بر اساس دو تابع جدید با نرم افزار ‭SPSS ‬صورت گرفت. نتایج نشان داد که از ‮‭11‬ حوزه تعداد ‮‭10‬ حوزه شامل بالانج، زینانلو، نازلوچای، باراندوزچای، دیزج دول، مرگور، چنقرالو، سیلوانا، بکشلوچای و صومای برادوست باهم مشابه هستند. در گروه دوم فقط حوزه انزل قرار گرفت. با توجه به ویژگی های گروه اول، این گروه بیشترین تناسب را با تولیدات ارگانیک دارد. همچنین تجزیه کلاستر حوزه های سیب کاری ارومیه با توجه به متغیرهای کیفی میوه اندازه گیری شده شامل بریکس (قند)، اسیدیته، سفتی، رنگ و وزن میوه ، حوزه های سیب کاری ارومیه را به دو کلاستر تقسیم نمود. در کلاستر کوچکتر سه حوزه سرو،سیلوانا و مرگور قرار دارند و مابقی حوزه ها در کلاستر بزرگ جای گرفتند. در این کلاستر دو حوزه بالانج و نازلو از تشابه زیادی به کلاستر اول برخوردارند. این 5 حوزه شامل سرو،سیلوانا، مرگور، بالانج و نازلوی علیا بدلیل تولید بهترین کیفیت میوه از تناسب بالایی برای تولید سیب ارگانیک برخوردارند. در مرحله نهایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ‭(GIS)‬، تبدیل اطلاعات توصیفی به کمی از طریق آنالیز چند فاکتوره مکانی نسبت به گروه بندی مناطق مستعد به چهار دسته نامستعد، نیمه مستعد، مستعد و کاملا مستعد در محیط ‭GIS ‬اقدام گردید. برای این منظور ابتدا عوامل موثر در مکان یابی مناطق مستعد به پنج گروه هر کدام چند متغیر تفکیک و متناسب با اهمیت آن عامل در مکان یابی رتبه بندی شدند. بر اساس نتایج در سطح ارومیه در حدود ‮‭25‬ هکتار از باغات سیب در کلاس کاملا مستعد ودر حدود ‮‭706‬ هکتار هم در کلاس مستعد قرار دارند. بخش اجرا می تواند برنامه ریزی لازم برای مذاکره، عقد قرارداد و نظارت بر این باغ ها ، محصولات آنها را بدون مصرف سموم شیمیایی با ارزش افزوده بالا به بازار های بین المللی و حتی داخلی معرفی نماید و برای استمرار باروری آنها از مدلهای مبتنی بر روشهای بیولوژیکی (غیر شیمیایی) حمایت نماید. مضافا در حدود ‮‭20‬ هزار هکتار عرصه مستعد برای توسعه باغات سیب در این شهرستان شناسایی گردید که بهره برداری از آنها مستلزم سرمایه گذاری در احداث ایستگاه های پمپاژ آب و سایر زیرساخت ها در آینده می باشد.