شناخت الگوی کارکرد فضا در حسینیه‌های شهر تفت (علمی پژوهشی)

ساختار فضاهای جمعی و به‌ویژه فضاهای مذهبی کشورمان در دورۀ اسلامی، تحت تبعیت از آموزه‌ها و اصول این دین مبین قرار گرفته و همواره الگوهای جدیدی از ابعاد کالبد و کارکرد این‌گونه از فضاها شکل گرفته است. حسینیه از مهم‌ترین این قبیل از فضاهاست و کارکردهای مطرح در این فضای جمعی، کارکرد مرتبط با رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی با تأکید بر یکی از مهم‌ترین مناسک مذهبی یعنی عزاداری برای امام سوم شیعیان است، که به ادغام رفتار فردی و گروهی کمک کرده است. هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به الگوی کارکرد با بررسی رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی در حسینیه‌های شهر تفت است. با استفاده از روش توصیفی، پیمایشی و به‌وسیلۀ برداشت میدانی و مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای، به مطالعه و شناخت الگوی کارکرد فضا در دوازده حسینیۀ شهر تفت پرداخته شده است. بدین ترتیب که پس از انتخاب نمونه‌های مورد مطالعه، وضعیت و مشخصات کالبدی هریک از طریق پیمایش‌ها و برداشت‌ میدانی احصا شد. سپس در بازۀ زمانی مشخص (دهۀ اول محرّم) فعالیت‌ها و رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی در حسینیه‌ها از طریق تکنیک‌های غیرمداخله‌گر همچون عکس‌برداری، یادداشت‌برداری و نیز ثبت نوع و موقعیت رفتارها بدون آگاهی شهروندان استخراج شد. در مرحلۀ بعد تلاش شد تا نظام رفتاری استخراج‌شده بر مبنای نظریۀ گراف شکل بگیرد. با بررسی گراف‌های ترسیم‌شده، وجوه مشترک در گراف‌ها تعیین و پس از آن الگوی نهایی از رفتارهای برداشت‌شده به دست آمد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برقراری «نسبت بین الگوهای رفتار حاصل از آیین‌های جمعی با فضای حسینیه»، باعث به‌وجودآمدن خاطرۀ جمعی مشترک، حس تعلق به فضا و شکل‌گیری فرصت تعاملات و واکنش‌های اجتماعی شده است و در نتیجه منجر به تعامل میان کالبد و محتوای آیین‌ها می‌گردد.  

کلیدواژه ها:

behavior ، communal rituals ، pattern ، function ، hosseinieh ، Taft ، رفتار ، آیین‌های جمعی ، الگو ، کارکرد ، حسینیه ، تفت.