ارزیابی اثرات اقتصادی تغییرات کمیت و کیفیت آب آبیاری بر کشاورزی استان کرمان

در مطالعه­ی حاضر به تحلیل اقتصادی اثرات تغییرات کمی و کیفی آب در قالب سناریوهای مختلف بر مفاهیمی همچون عملکرد، الگوی کشت، بهره­وری آب و سود ناخالص کشاورزان در سال 97-1396 در شهرستان­های عمده استان کرمان شامل رفسنجان، سیرجان، کرمان، انار، زرند و بردسیر پرداخته شده است. در این راستا، اثر افزایش شوری خاک بر عملکرد محصولات مختلف و اثر همزمان تغییرات کمی و کیفی آب بر سایر شاخص­های ذکر شده با لحاظ تابع تولید محصول-آب-شوری در الگوی برنامه­ریزی ریاضی مثبت انجام شده است. نتایج اعمال سناریوی افزایش یک واحد شوری خاک نشان داد که بیشترین کاهش عملکرد مربوط به محصولات کلزا و سیب زمینی به‌ترتیب 13 و 12 درصد و کمترین میزان کاهش عملکرد مربوط به محصولات پسته و جو به میزان 5 درصد است. کمترین و بیشترین میزان کاهش سطح زیر کشت در اثر کاهش کیفیت و کمیّت منابع آب نیز به‌ترتیب مربوط به مناطق کرمان و رفسنجان است. همچنین، برای تمامی مناطق، افزایش یک واحد شوری بیشترین تأثیر منفی بر بهره­وری اقتصادی مصرف آب دارد. افزون‌براین، کاهش کیفیت منابع آب ناشی از افزایش شوری، پسته­کاران را در جهت کشت کمتر محصول پسته ترغیب کرده که این امر باعث کاهش بازده برنامه­ای آن­ها می­شود. با توجه به اثرات منفی کاهش کیفیت و کمیّت منابع آب بر بهره­وری اقتصادی و مدیریت منابع آب به‌خصوص در منطقه پسته­خیز رفسنجان لزوم توجه به ابزارهای بهبود بهره­وری اقتصادی از جمله استفاده از سامانه­های نوین آبیاری و یا راهکارهای اصلاح الگوی کشت و بیمه محصولات در جهت بهبود بازده برنامه­ای می­تواند مؤثر واقع شود.

کلیدواژه ها:

الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت ، بازده برنامه‌ای ، بهره‌وری آب ، تابع تولید محصول-آب-شوری ، کیفیت آب