بررسی نقش کنش و نشانه در پیوند موضوعی پنج باب هندی کلیله و دمنه نصرالله منشی

در دوره­ معاصر، نقد ادبی در کانون توجه قرار گرفته است و آثار ادبی از دیدگاه­های مختلف بررسی شده­اند. در میان شاخه­های متعدد نقد ادبی، یکی از رویکردهایی که از آغاز سده­ بیستم به آن توجه شد، رویکرد بررسی ساختارگرایانه است که به سبب تلاش برای کشف الگو و نظامی از روابط و پیوندها، ارزیابی مفاهیم را ممکن می­سازد؛ بدین ترتیب ساختارگرایی با حرکت از زبان به ادبیات و تحلیل ژرف‌ساخت آثار ادبی، الگوهای مناسبی برای بازخوانی و نقد آن­ها به دست می­دهد. از جمله­ این الگوها، نظریه­ رولان بارت ساختارگرای فرانسوی است. او در الگوی پیشنهادی خود ساخت‌مایه­ اساسی هر متن روایی را، دو عنصر «کنش و نشانه» می­داند. محققان ایرانی، در دهه‌های اخیر به روش بررسی ساختاری متون ادبی، توجه بسیاری کرده اند و حجم قابل توجه از متون روایی کهن، زمینه­ای را برای گسترش این نوع دیدگاه فراهم کرده است. یکی از این متون، کلیله و دمنه­ نصرالله منشی است و بررسی ساختاری عناصر روایی (کنش­ها) در این اثر نشان می‌دهد نویسنده در داستان‌های خود طرح رفتاری و ساختار خاصی را در وضعیت­های به ظاهر متفاوت و شخصیت­های گوناگون تکرار می­کند؛ بدین منظور پنج داستان از این اثر یعنی باب شیر و گاو و چهار باب پس از آن که ریشه­ هندی دارند (به غیر از باب بازجست دمنه که ایرانی است)، انتخاب شد و پس از بررسی این نتیجه به دست آمد که الگویی پیوندی میان ابواب هندی، باب شیر و گاو و چهار باب پس از آن وجود دارد.

کلیدواژه ها:

کلیله و دمنه ، کنش ، نشانه ، الگوی پیوندی ، ساختارگرایی