ریشه یابی تاریخی «سوختن» انسان کامل در فرهنگ صوفیانه

در اواخر سده سوم هجری، متون عرفان و تصوف اسلامی شاهد آفرینش بن مایه مشهوری به نام «شمع و پروانه» با مضمون «سوختن» و «ایثار» بود که به تدریج در دیوان شعرای صوفی به کار رفت و در فرهنگ و ادبیات ایران تا دوره ی معاصر، گسترش کم نظیری یافت و کلیشه شد. نظریه هایی درخصوص منشا مضمون «سوختن» ارائه شده است، اما به نظر می رسد با توجه به اینکه سوختن «انسان کامل» در باورها و مناسک مسلمانان و همچنین ادیان ایران باستان جایگاهی ندارد، باید آن را با توجه به جغرافیای مشترک خراسان بزرگ با سرزمین های شرقی، نقش جاده ابریشم و هم نشینی معنایی سنت سوختن انسان کامل در ادیان هندوبودایی و بن مایه های شمع و پروانه در اشعار صوفی شاعران به گفتمان فکری دیگری گره زد. هدف این مقاله تعیین امکان میزان تاثیرگذاری مناسک هندو بودایی و انتقال و استحاله مضمون «سوختن» در گفتمان تصوف اسلامی، درقالب بن مایه نمادین شمع و پروانه است.  

کلیدواژه ها:

Complete Humankind ، Sufism ، Indo-Buddhism Religions ، Burning ، Candle and Butterfly. ، انسان کامل ، تصوف ، ادیان هندو- بودایی ، سوختن ، شمع و پروانه.