بررسی وراثت پذیری و نوع عمل ژن های کنترل کننده صفات مختلف کلزای بهاره به روش تجزیه دای آلل

کلزا یکی از مهمترین گیاهان دانه روغنی در ایران است، به ­طوری که توسعه سطح زیر کشت آن به علت محدودیت در منابع ژنتیکی مستلزم ایجاد تنوع ژنتیکی به ­وسیله دورگ گیری در قالب برنامه های اصلاحی و نهایتا معرفی لاین های پرپتانسیل به جامعه کشاورزی می باشد. بنابراین هدف از این پژوهش، ایجاد تنوع ژنتیکی از طریق دورگ گیری ۸ ژنوتیپ بهاره کلزا با استفاده از طرح دای آلل کامل و بررسی نحوه توارث و نوع عمل ژن های کنترل کننده برخی صفات زراعی، عملکرد و اجزای آن در نتاج F۱ در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ و ۹۹-۱۳۹۸ بود. تجزیه اجزای واریانس نشان داد که میانگین مربعات ترکیب ­پذیری عمومی تنها برای صفات ارتفاع شاخه بندی، طول خورجین، تعداد خورجین در شاخه فرعی و تعداد کل خورجین در بوته معنی­دار شد، در حالی­ که میانگین مربعات ترکیب پذیری خصوصی و اثرات متقابل برای تمامی صفات معنی­ دار بودند. بیشترین و کمترین مقادیر به دست آمده از نتایج وراثت­ پذیری خصوصی برای صفت طول خورجین (%۱۸) و صفت تعداد دانه در خورجین (%۰/۴) بود. همچنین نسبت GCA/SCA بیانگر اهمیت اثرات افزایشی برای صفات ارتفاع شاخه­بندی، طول خورجین،  تعداد خورجین در شاخه فرعی و تعداد کل خورجین در بوته بود. والدین SPN-۱۸۲ و  SPN-۲۰۲ از ترکیب­ پذیری ­عمومی مثبت و معنی ­داری برای صفات تعداد شاخه ­های فرعی، تعداد خورجین در شاخه فرعی، تعداد کل خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و عملکرد دانه برخوردار بودند. دورگ­های  SPN-۲۰۷×SPN-۱۸۲ و SPN-۲۰۶×SPN-۱۸۲ با بیشترین مقدار ترکیب­پذیری خصوصی مثبت و معنی ­دار برای صفت عملکرد دانه به منظور تولید هیبرید­های سینگل کراس حائز اهمیت بودند.

کلیدواژه ها:

Combining ability ، Genetic effects ، Griffing ، Hybrid ، Single cross ، اثرات ژنی ، ترکیب پذیری ، دورگ ، سینگل کراس ، گریفینگ