نقش حفاظت و مدیریت پایدار خاک در افزایش بهره وری آب و حفظ کمیت و کیفیت آن

بخش کشاورزی و تولید غذا در جهان بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص داده است. سهم سرانه مصرف آب برای تامین غذای یک انسان حدود ۷۰ برابر مصرف آب آشامیدنی و مصارف خانگی همان فرد میباشد. برای رفع مشکلات کمبود آب در جهان، و بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، باید اقدامات اساسی در کاهش مصرف و افزایش بهره وری آب در کشاورزی صورت گیرد. راهکارهای مختلفی از جمله به کارگیری سامانه های تحت فشار و پیشرفته آبیاری، حفاظت و مدیریت پایدار خاک، استفاده از بذور اصلاح شده و گیاهان کم مصرف و مقاوم در مقابل کم آبی، و سایر اقدامات موثر میتوانند برای ارتقاء بهره وری آب در کشاورزی مورد استفاده قرار گیرند. متاسفانه موضوع حفاظت خاک و مدیریت پایدار این منبع اصلی تولید غذای بشر به شدت موردغفلت و کم توجهی قرار گرفته است. مدیریت و بهینه سازی ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی، زیستی، و بوم شناختی خاک، نقش بی بدیلی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی و همچنین در حفاظت محیط زیست دارند. اجزای مدیریت پایدار خاک، اقداماتی از قبیل مهار فرسایش و تخریب ( حفاظت خاک) ، مدیریت متوازن حاصلخیزی، افزایش ماده آلی، کاهش خاک ورزی و دست خوردگی خاک، بهینه سازی بافت و ساختمان خاک، حفظ پوشش سطح زمین با استفاده از گیاهان زنده، بقایای محصول، و یا خاکپوشهای طبیعی و مصنوعی، تسطیح و زهکشی مناسب اراضی، استقرار پوشش گیاهی و تناوب زراعی مناسب، و سایر جنبه های به زراعی و به نژادی را شامل میگردد. هریک از عملیات ذکر شده میتوانند بسته به شرایط خاک و اقلیم، اثرات مناسبی بر حفظ کیفیت، کاهش هدر رفت و افزایش بهره وری آب داشته باشند. بررسی های صورت گرفته نشان میدهد که حفاظت و مدیریت پایدار خاک در مجموع افزایش حدود ۱۰۰ درصدی بهره وری آب در تولید محصولات کشاورزی را در پی خواهد داشت. این مقاله به صورت اجمالی به تبیین نقش اجزای مدیریت خاک در بهبود مصرف آب میپردازد و امیدواریم در آینده نزدیک به صورت مبسوط به این موضوع پرداخته شود.