بررسی تطبیقی و موضوعی ارتهه شاستره کاوتیلیه و سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی

رساله سنسکریت ارتهه شاستره تصنیف کاوتیلیه، تالیفی از حدود قرن سوم ق. م، نوشته ای است در آیین کشورداری و پادشاهی در هند. این کتاب، که از نظر عنوان شباهت های نزدیک با سیاست نامه یا سیرالملوک خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مشهور دوره سلجوقی و موسس نظامیه های ایران، دارد، تاکنون به زبان فارسی ترجمه نشده و اصولا به وجود چنین اثری در آثار ادبی و تاریخی ایران اشاره ای نرفته است. این مقاله بر آن است که ضمن معرفی کتاب ارتهه شاستره به خوانندگان فارسی زبان، برخی فصل های آن را ازجهت موضوعی با مطالب کتاب سیاست نامه مقابله کند، وجوه افتراق و تشابه مطالب دو کتاب را بازنمایاند، و از این راه تفاوت اندیشه سیاسی دو نویسنده را تا حد امکان مشخص نماید. نیز به دنبال این است که در خلال این بررسی بتواند درجه توفیق دو نویسنده را در بیان مقصود و کاربرد توصیه های هریک را در کشورداری و بهره رسانیدن به خواستاران معین کند. در نهایت، با توجه به اینکه کتابی مانند ارتهه شاستره با تمام ویژگی های یک سیاست نامه مطلوب در دست است، مسئله این مقاله این است که آیا اساسا کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک را نیز در مقایسه با ارتهه شاستره کاوتیلیه، می توان سیاست نامه نامید؟

کلیدواژه ها:

سیاست نامه ، اندیشه سیاسی ، آیین کشورداری ، ارتهه شاستره ، خواجه نظام المک طوسی ، کاوتیلیه