تاثیر ریزنمونه، نوع و غلظت تنظیم کننده های رشد گیاهی بر کال زایی و باززایی دو رقم کنجد (Sesamum indicum L.) ایرانی

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کنجد یک گیاه دانه روغنی قدیمی است که به دلیل داشتن لیگنان­های مهم دارویی و همچنین روغن خوراکی با کیفیت شهرت دارد. در اکثر موارد بهینه­سازی کشت بافت به منظور دست یافتن  به میزان بالایی از باززایی، اولین گام برای انتقال ژن است. کنجد نسبت به کشت بافت بسیار سرسخت بوده و استفاده از روش­های بیوتکنولوژی جدید برای بهبود ژنتیکی آن محدود شده است. بنابراین کنجد یکی از گیاهانی است که برای کشت بافت و باززایی موثر به پروتکل مناسب نیاز دارد. مواد و روش­ها: در این پژوهش میزان کالوس زایی و باززایی مستﻘیم سه ریز نمونه (کوتیلدون۱، کوتیلدون۲ و هیپوکتیل) دو رقم کنجد (دشتشتان و داراب) در تنظیم­ کننده ­های رشدی متفاوت شامل BAP در پنج سطح (صفر، ۵/۴، ۵/۵، ۶/۵ و ۷/۵ میلی‎ گرم در لیتر)، IAA در ۴ سطح (صفر، ۰/۵، ۱ و ۲ میلی‎گرم در لیتر) و Agno۳ در غلظت ۵ میلی‎گرم در لیتر مورد بررسی قرار گرفت. شاخساره­ ها در محیط ریشه ­زایی کشت شدند. طرح آزمایشی مورد استفاده در این پژوهش، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا" تصادفی و در سه تکرار بود. یافته ­ها: طبق نتایج بدست آمده باززایی در ریزنمونه هیپوکتیل و کالوس ­زایی در ریزنمونه کوتیلدون ۱ و کوتیلدون۲ در هیچ یک از ژنوتیپ­ها مشاهده نشد. نتایج نشان داد برای صفت وزن تر کالوس تیمار ۵/۵ میلی‎گرم در لیتر BAP با ۱ میلی‎گرم در لیتر IAA ، صفت وزن خشک کالوس تیمار ۵/۶ میلی­ گرم در لیتر BAP  با ۱ میلی­ گرم در لیتر IAA رقم دشتستان، صفت قطر کالوس تیمار ۵/۵ و ۶/۵ میلی‎ گرم در لیتر BAP  با ۱ میلی ­گرم در لیتر IAA رقم دشتستان و صفت کالوس زایی تیمار ۵/۵ میلی­­ گرم در لیتر BAP با ۵/۰ و ۱ میلی­ گرم در لیتر IAA رقم دشتستان دارای مقادیر بالاتر بودند. نتیجه­ گیری: بیشترین میزان باززایی در ریزنمونه کوتیلدون ۱ با ۶/۵ میلی‎ گرم در لیتر BAP و ۱ میلی­ گرم در لیتر IAA رخ داد. در نهایت، این محیط به عنوان یک محیط کارآمد برای باززایی این ارقام کنجد توصیه شد. پس از گذشت ۱۵ روز، تمامی شاخساره­ ها ریشه دادند و گیاهچه ­ها به گلدانی با بستر پرلیت و کوکوپیت منتقل شدند.

کلیدواژه ها:

BAP ، Callus ، Cotyledon ، Hypocotyls ، IAA ، Tissue culture ، کالوس ، کشت بافت ، کوتیلدون ، هیپوکتیل ، BAP ، IAA