روستا؛ سکونتگاه مطلوب۱

۱- وضعیت سکونتگاههای شهری و روستایی کشور چگونه است؟ ۲- آیا در تفکیک سگونتگاهها به شهر و روستا می توان قائل به نوع دیگری سکونتگاه تحت عنوان روستاشهر شد؟ ۳- در میان مجموعه ۶۴۹۱۱ شهر و روستای بزرگ و کوچک کدامیک استعداد بیشتری برای تحقق سکونتگاه مطلوب دارد؟ چکیده: در حال حاضر مجموعه ای از ۱۰۱۳ شهر بزرگ و کوچک و ۶۴۹۱۱ روستای کوچک، متوسط و بزرگ که در میان آنها روستاهایی با ویژگی ها و ارزش هایی تاریخی و فرهنگی قرار گرفته، در کشور وجود دارد. بدلیل جاذبه های زندگی شهری و سکونت بخش عمده جمعیت در آنها و نیازهای عاجلی که شهرها و نظام شهری با آن دست به گریبان است، بخش عمده توجه مدیران و مسئولین و متخصصین معماری و شهرسازی همچنین امکانات و سرمایه های بخش خصوصی و دولتی معطوف به آنها است و همگی در تلاش اند تا سکونتگاه مطلوب و آرمانی در آنها محقق شود. چنین تمرکز و توجهی بر شهرها غفلت و کم توجهی به پتانسیلهای ۶۳۸۹۸ سکونتگاههای کوچک را بدنبال داشته است. تعمق در طیف گسترده سکونتگاههای کشور نمایانگر وجود گروهی از سکونتگاههای بزرگ روستایی۲ است که ضمن حضور جمعیت و رونق برخی فعالیتها در آنها، امکانات بالقوه اجتماعی اقتصادی کالبدی نسبتا قابل توجهی را در خود جای داده اند. این روستاها بدلیل ارتباطی که با شهرها و روستاهای کوچکتر از خود دارند، حلقه واسط بین آنها محسوب می شوند و در صورت تعیین و تبیین عملکردی متناسب با پتانسیلهایی که از آن برخوردارند علاوه بر شکل گیری محیط های مطلوب، نقطه تعادل و تبادل فعالیت های اجتماعی و اقتصادی بین سکونتگاههای سطوح بالا و پایین قرار خواهند گرفت. این مقاله گروهی خاص از روستاها را که بدلیل برخورداری از معیارها و امکانات بالقوه می توانند به سکونتگاههایی مطلوب با کیفیت فضایی کالبدی مناسب مبدل شوند، مورد توجه قرار می دهد. بخش اول مقاله به بررسی وضعیت شهرها و روستاهای کشور پرداخته و از میان آنها طیف خاص روستاهایی که چنین قابلیتی دارند مشخص می نماید. بخش دوم مقاله به بیان نظرات مصلحین و صاحب نظران راجع به ویژگی ها و خصوصیات شهرها و سکونتگاههای مطلوب و آرمانی اختصاص دارد. در انتها بر اساس مشاهدات و برداشت های میدانی که از روستاهای بزرگ بعمل آمد هشت ویژگی بالقوه منطبق با دیدگاههای ارائه شده در مورد سکونتگاههای مطلوب که در آنها وجود دارد و در صورت مورد توجه قرار گرفتن آنها را به محیط های مطلوب زندگی مبدل خواهد نمود ارائه خواهد شد.