ارزیابی خصوصیات زراعی و محتوای کربوهیدرات های محلول ساقه در ژنوتیپ های گندم بهاره در شرایط تنش خشکی انتهای فصل

به منظور بررسی خصوصیات زراعی و محتوای کربوهیدرات های محلول ساقه در زمان گلدهی در گندم های بهاره در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، ۱۹۶ ژنوتیپ دریافتی از مرکزبین المللی تحقیقات ذرت و گندم (CIMMYT) در یک آزمایش مزرعه ای با استفاده از طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی حسن آباد داراب در سال زراعی ۱۳۸۸-۱۳۸۷ ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر خصوصیات تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گیاه، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی داری داشتند. دامنه تغییرات برای برخی از صفات مانند تعداد روز تا ظهور سنبله (۱۱۹- ۱۰۶ روز) محدود بود. تغییرات کربوهیدرات های محلول ساقه در مرحله گلدهی دارای دامنه بسیار وسیع (۵/۹۵-۵/۸ میلی گرم بر گرم ماده خشک) بود. سرعت پر شدن دانه (۱۸/۱- ۵۲/۰ میلی گرم در روز) نیز دارای تغییرات قابل توجهی بود. عملکرد دانه نیز تغییرات بسیار وسیعی (۶۰۹۵–۹۸۷ کیلوگرم در هکتار) داشت. همبستگی ژنتیکی کربوهیدرات های محلول ساقه در مرحله گرده افشانی با عملکرد دانه منفی و معنی دار (۳۹۴/۰- =r) بود. به نظر می رسد که تجمع کربوهیدرات های محلول در ساقه در مرحله گرده افشانی بدون انجام فرآیند انتقال مجدد در افزایش عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل نقشی ندارد. تجزیه علیت نشان داد که چهار خصوصیت تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گیاه، سرعت پر شدن دانه و کربوهیدرات های محلول در ساقه آثار مستقیم و معنی داری بر عملکرد دانه داشتند. بر اساس نتایج این آزمایش صفاتی نظیر زودرسی و سرعت پر شدن دانه که همبستگی معنی داری با عملکرد دانه در شرایط تحقیق حاضر داشتند، در برنامه های به نژادی گندم برای بهبود عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل قابل بهره برداری هستند.

کلیدواژه ها:

Earliness ، Grain growth rate ، Soluble carbohydrates ، Spring wheat andTerminal drought stress ، تنش خشکی انتهای فصل ، سرعت پر شدن دانه ، زودرسی ، کربوهیدرات های محلول و گندم بهاره.