تبیین ماهیت عروسک رستم بر اساس نظریه فریزر

فردوسی پس از این که روایت زایمان سخت رودابه را به پایان می رساند، به توصیف یک کنش نمادین می پردازد. بلافاصله پس از دیدن نوزادی که قد و قامت و پیکرش شگفت انگیز است، پیکره ای (در متن، کودکی) از جنس حریر، هم قامت نوزاد می سازند و آن را برای نیای او، سام می فرستند. برداشت اول از این کنش به این شکل است که زال با این نمایش عروسکی مختصر، فرزند خود را به پدر معرفی می کند؛ زیرا راه دراز بوده و رودابه هم توان سفر نداشته و نوزاد را هم از مادر نمی توانند دور کنند تا به ملاقات سام ببرند؛ اما به نظر می رسد این برداشت از نشانه های موجود در بافت غافل مانده است و به دو علت باید به تفسیر کامل تری دست برد. نخست این که در ساختن این پیکره از نمادهای گوناگونی استفاده می شود که هرکدام تکه ای از جورچین مشترک اند و دیگر این که مشابه این کنش در گرشاسب نامه هم دیده می شود و این مهر تایید دیگری است که به احتمال بسیار قوی این کنش یک آئین مربوط به قوم سکایی است که خاندان زال در آن ریشه دارد. در این مقاله به تحلیل نمادهای این پیکره و ارتباط آن با باورهای قوم سکایی در مورد الهه مهر پرداخته ایم. با توجه به نظریه جادوی مشابهت فریزر، باورمند بودن خاندان زال به تاثیر جادو در سرنوشت پهلوان با وصف این رفتار در شاهنامه، تایید می شود.

کلیدواژه ها:

رستم ، پیکره ، مهر ، سکا ، جادو ، فریزر.