گزارش یک پروژه باستان شناسی در شاهنامه فردوسی

تا حدود یکصد سال پیش یافته های باستانی به «گنج» شهرت داشتند و بیشتر با نگاه انتفاعی وتجاری ارزیابی می شدند وکمتر کسی به جنبه های فرهنگی و هنری آن ها توجه داشت. شاید بتوان گفت که حکیم «فردوسی» نخستین شخص در ایران بوده که نگاه تحلیلی به آن یافته ها داشته است. مشابهت برخی یافته های باستان شناسی با روایت های شاهنامه فردوسی این فرض را قابل طرح می کند که یکی از متونی که می تواند بر اساس یافته های باستان شناسی تاریخ را توجیه و تحلیل کند، شاهنامه فردوسی است. در شاهنامه فردوسی ضمن بیان وقایع دوران پادشاهی بهرام گور، داستانی درباره «گنج گاوان» و چگونگی دستیابی به آن نقل شده است و آن اشاره به یک سازه معماری و اشیاء متعلق به دوران خاص تاریخی است. بهرام با آگاهی از گنج و به دنبال حفاری به فضای معماریی در ابعاد بزرگ دست می یابد و با راه یافتن به درون آن با مجموعه ای از اشیا و آثار مواجه می شود که هریک را فردوسی به اجمال توصیف می کند. با توجه به بیان ویژگی های آن ها توسط فردوسی و مقایسه آن ها با نمونه های یافت شده در محوطه های باستانی، این فرض طرح می شود که احتمالا آن سازه، سازه ای کهن تر از عصر ساسانیان بوده و در شاهنامه به عنوان یک سند مکتوب و قابل اعتماد نام و نشان آن ثبت شده است. اشیاء منقولی هم که در ضمن گنج یابی بهرام کشف شده به استناد توصیف فردوسی و مقایسه آن ها با یافته های باستان شناسی در برخی محوطه های باستانی امکان تشخیص نوع و کاربری و تعیین تاریخ تقریبی آن ها را فراهم می کند. در مقاله حاضر با گنج گاوان بیشتر آشنا می شویم.

کلیدواژه ها:

شاهنامه فردوسی ، گنج گاوان ، باستان شناسی