سنتز و بررسی کارایی فرمون تجمعی سوسک شاخدار خرما (Oryctes elegance) و مقایسه آن با ترکیب خارجی

سوسک شاخدار خرما، (Col.: Scarabaeidae) Oryctes elegans یکی از مهم ترین آفات خرما بوده که در مناطق خرما خیز آسیا و از جمله در ایران انتشار دارد. آزمایش های مربوط به استخراج فرمون سوسک شاخدارکه با همکاری موسسه INRA فرانسه انجام شد، نشان داد که ترکیب ۴- متیل اکتانوئیک اسید به عنوان عنصر اصلی و عمده فرمون تجمعی سوسک شاخدار خرما می باشد. سنتز این ترکیب در چهار مرحله در آزمایشگاه شیمی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی از واکنش لیولینیک اسید و برومو بوتان طی واکنش افزایشی گروه کربونیل گرینیارد تبدیل به ۴- هیدروکسی۴- متیل اکتانوئیک اسید گردید. در واکنش بعد گروه هیدروکسی با کمک اتانول- اسید هیدروکلریک و تیونیل کلراید به گروه کلراید تبدیل و سبب تشکیل ۴- کلرو ۴- هیدروکسی اکتانوئیک اسید شد. در مرحله سوم مولکول HCl با استفاده از حرارت بالا جدا و باعث تشکیل گروه غیر اشباع اکتین شد. در مرحله چهارم ۴- متیل ۳- اکتینوئیک اسید با کمک هیدروژن و کاتالیست اکسید پلاتینیوم به ۴- متیل اکتانوئیک اسید تبدیل گردید. در آخر با کمک تقطیر در خلاء و کروماتوگرافی ۶۹ گرم فرمون با درجه خلوص ۹۸% و راندمان کلی ۴۸% با تائید آنالیز HNMR و GC تهیه گردید. با انجام روش های تله گذاری صحرایی مشخص گردید که پخش کننده های فرمون تولید داخل جهت شکار حشرات کامل سوسک شاخدار خرما از کارایی بالایی برخوردار است، بطوریکه از نظر تعداد حشرات شکار شده تفاوت معنی داری را با نمونه پخش کننده خارجی نشان نداد. فرمون سنتز شده در داخل بدلیل هزینه کم و کارایی خوب می تواند جایگزین مناسبی برای نمونه های وارداتی جهت انجام عملیات کاهش تراکم آفت باشد.

کلیدواژه ها:

سوسک شاخدار خرما ، فرمون تجمعی ، سنتز ، Oryctes elegans Prell