ظرفیت سنجی میزان خطرپذیری سکونتگاه های حوضه آبریز تهلاب سیستان و بلوچستان از سیلاب های اتفاقی

سیل یکی از پدیده­های مخرب طبیعی است که فعالیت­های انسانی و سکونتگاه­های بشری را به­­شدت تحت تاثیر قرارداده است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی سکونتگاه­های مستعد خطرپذیری سیلاب-های اتفاقی حوضه آبریز خشک تهلاب در استان سیستان و بلوچستان انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی-تحلیل و از نظر هدف، کاربردی است. داده­ها با استفاده از ۱۲ شاخص ظرفیت­سنجی میزان خطرپذیری سکونتگاه­ها شامل: جاده، آبادی، خاک، شیب، ارتفاع، بارش، پوشش گیاهی، زمین شناسی، کاربری اراضی، آبراهه اصلی، آبراهه فرعی و تراکم زهکشی حوضه جمع­آوری گردیدند. در ادامه با استفاده از نظر کارشناسان خبره اصلاح و در ۳ مرحله مورد تحلیل قرار گرفتند. ابتدا میزان اهمیت داده­ها با استفاده از روش ANP، در محیط نرم افزار  Super Decision v۲از عدد ۱ تا ۹ ارزش­گذاری شد. در گام دوم در محیط Arc GIS ۱۰.۷ و بر اساس میزان اهمیت، هر لایه به ۴ طبقه پرخطر، کم­خطر، خطر متوسط و بدون خطر طبقه­بندی شد. درگام سوم، با استفاده از ابزار همپوشانی وزنی، نقشه پهنه­بندی خطر سیلاب حوضه آبریز تهلاب تهیه گردید. نتایج نشان داد که از میان ۱۲ لایه­ فوق، آبراهه ­اصلی، شیب، کاربری اراضی و بارش بیشترین نقش را در تعیین پتانسیل خطر سیل­خیزی محدوده تحقیق دارند. بر اساس یافته­های پژوهش در مناطق خطرپذیر، ۲۴ سکونتگاه از مجموع ۶۸ سکونتگاه، در محدوده پتانسیل خطر زیاد تا خطر بسیار زیاد سیلاب واقع گردیده­اند؛ به­کارگیری روش­های سازه­ای (برنامه تامین زمان ماند آب) و غیرسازه­ای (سیستم­ اعلام هشدار برمبنای مدل­های پیش­بینی سیلاب) به منظور کاهش خطر سیلاب در این سکونتگاه­ها امری ضروری است.

کلیدواژه ها:

تحلیل شبکه ای ، GIS ، سیلاب اتفاقی ، حوضه آبریز تهلاب