ارزیابی برخی ویژگی های فیزیکی شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران

زرشک ها (Berberis spp.) گروه بزرگی از درختچه های خاردار همیشه سبز یا خزان دار متعلق به خانواده زرشک (Berberidaceae) هستند که به دلیل کاربردهای متعدد از قبیل مصارف خوراکی، خواص دارویی اندام های مختلف آن ها در پزشکی و همچنین به عنوان گیاهان زینتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. گونه های زرشک با توجه به تنوع زیادی که دارند، یکی از ذخایر توارثی گیاهی ارزشمند کشورمان محسوب می شوند. یکی از اقدامات اولیه در مورد به نژادی و بهبود کیفی محصول زرشک بی دانه، شناسایی و جمع آوری انواع ژنوتیپ­های وحشی بی­دانه و دانه­دار زرشک می باشد. در پژوهش حاضر شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران (زرشک بی دانه و پانزده ژنوتیپ دانه دار) از لحاظ برخی خصوصیات فیزیکی ارزیابی گردید. دامنه مقادیر این صفات شامل طول خوشه (۲۹/۶ - ۶۷/۱ سانتی­متر)، تعداد حبه در خوشه (۹۰/۲۳- ۶۷/۴ عدد)، طول حبه (۸۷/۱۱- ۶۶/۷ میلی­متر)، قطر حبه (۳۹/۷- ۷۴/۴ میلی­متر)، تعداد بذور سالم (۷۳/۱- ۰ عدد)، تعداد بذور سقط شده (۲۷/۳- ۰ عدد) در حبه، وزن صد حبه تازه (۷۲/۳۰- ۸۹/۱۰ گرم) و خشک (۰۰/۱۰- ۳۲/۳ گرم)، درصد گوشت (۱۷/۹۸- ۹۳/۵۱ درصد) و درصد بذور (۰۷/۴۸- ۵۰/۱ درصد)، درصد آب میوه (۸۷/۷۱- ۲۲/۵۱ درصد)، درصد رطوبت (۸۴/۱۱- ۲۰/۸ درصد) و شاخص های رنگ L (۱۳/۳۸- ۸۳/۲۲)، a (۷۶/۳۷- ۳۱/۲) و b (۵۲/۲۱- ۲۳/۳-) تعیین شد. رنگ میوه ژنوتیپ های زرشک مورد بررسی بسیار متنوع و از رنگ نارنجی تا قهوه ای و آبی تیره متغیر بودند. ژنوتیپ ۲-۵ بیشترین شباهت را از لحاظ ویژگی های فیزیکی به زرشک بی دانه داشت. در مجموع می توان اظهار نمود که ژنوتیپ های زرشک مورد بررسی از نظر خصوصیات میوه (رنگ، ابعاد حبه، درصد گوشت و بذر و غیره) تنوع قابل توجهی داشته و مواد ژنتیکی ارزشمندی جهت پژوهش های به نژادی آینده در زمینه بهبود خصوصیات کمی و کیفی ریزمیوه زرشک می باشند.

کلیدواژه ها:

تنوع زرشک ، درختچه دارویی ، ریزمیوه ، زرشک بی دانه ، زرشک دانه دار