سیر تحولات پیشوند فعلی /ba-/در گویش دیباجی در مقایسه با فارسی

در این پژوهش با تحلیل بیش از ۱۴۰ فعل از گویش دیباجی به بررسی پیشوند /ba-/ و مقایسه آن با زبان فارسی معیار می پردازیم. گویش دیباجی یکی از گویش های کناره دریای خزر و جزء زبان های شمال غربی محسوب می شود. روش انجام این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است. برای مقایسه سیر دستوری شدگی پیشوند /ba-/ در هر دو گونه زبانی ناگزیر از منابع و متون کهن فارسی و دوره های میانه و باستان بهره گرفته ایم. به دلیل قرابت این گویش با گویش های مازندرانی و گیلکی از منابع موجود در این گویش ها نیز بهره گرفته ایم. در این پژوهش به دنبال کشف تفاوت های نقش و کارکرد این پیشوند در دیباجی و فارسی معیار علاوه بر سیر تحول آن هستیم. برای رسیدن به این هدف به دسته بندی افعال دارای پیشوند /ba-/ دیباجی در صورت های فعلی مختلف پرداخته ایم. سپس نقش و کارکرد این پیشوند در افعال دیباجی را در مقایسه با فارسی بررسی کرده ایم. برای سهولت کار در انجام این پژوهش فقط از افعال ماضی ساده در گویش دیباجی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که پیشوند/ba-/ دیباجی همچون پیشوند /ba-/ فارسی در سیر تحول خود دچار دستوری شدگی شده است؛ به این مفهوم که این پیشوند از تکواژ چندهجایی آزاد در نقش قیدی به هجایی وابسته تحول یافته است و در این مسیر تغییر، در معرض فرایند های مختلف دستوری شدگی از جمله مقوله زدایی، تغییر معنایی و معنی زدایی، کاهش آوایی و فرسایش واجی، تثبیت ترتیب واژگانی و ... بوده است. بر اساس شواهد، الگوی دستوری شدگی این پیشوند را با زبان فارسی معیار مقایسه خواهیم کرد. همچنین نشان خواهیم داد که این پیشوند در دیباجی با رسیدن به خط پایان مسیر دستوری شدگی، حذف نشده بلکه با ادغام معنایی در صورت بسیط فعلی، پدیده واژگانی شدگی را رقم زده است که خود نوعی دستوری زدایی محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

گویش دیباجی ، پیشوند فعلی /ba-/ ، دستوری شدگی ، دستوری زدایی ، واژگانی شدگی