آت اکولوژی گیاه مرتعی"علف شتر"(Asthenatherum forsskalii (Vahl) Nevski) در ماسه زارهای بیابانی استان اصفهان

تحقیق حاضر در خصوص آت اکولوژی گیاه بیابانی و مرتعی"علف شتر"(Asthenatherum  forsskalii (Vahl) Nevski) در اکوسیستم های نواحی خشک تا فراخشک بیابان های حوزه مسیله (استان اصفهان) انجام شد. این گیاه مرتعی شن دوست، از خانواده گندمیان (Poaceae) بوده که به صورت بوته ای با انشعاب های هوایی متعدد، در گستره ماسه زارهای بیابانی رویش یافته است. به­منظور مطالعه اکولوژی فردی این گونه مرتعی، رویشگاه های آن در عرصه های بیابانی ریگ بلند آران و بیدگل مشخص شد. پس از تعیین رویشگاه، ویژگیهای بوم­شناختی آن، نظیر محدوده ارتفاعی، توپوگرافی، اقلیم، خاک، گیاهان همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی و نحوه زادآوری گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست­آمده از این تحقیق نشان داد که رویشگاه های این گیاه به صورت لکه های پراکنده در گستره ماسه زارها و دامنه تپه های ماسه ای فعال و روان توزیع شده اند. این گونه بیابانی در محدوده ارتفاعی ۷۸۰ تا ۱۱۵۰ متر از سطح دریا رویش دارد و میانگین بارندگی سالیانه رویشگاه های علف شتر، بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلی متر در نوسان است. میانگین دمای متوسط سالانه نیز ۱/۱۹ درجه سانتی گراد می­باشد. این گیاه در روی خاک های با بافت سبک شنی با میزان اسیدیته ۵/۷ تا ۵/۸ و هدایت­الکتریکی ۳۴/۰ تا ۱/۵ دسی زیمنس بر متر گسترش دارد. علف شتر دارای سیستم ریشه ای افشان با طول ریشه بالغ بر ۶ متر می باشد. روی تمام ریشه های افشان، غلافی از شن دانه فرا گرفته است. میانگین پوشش گیاهی تاجی این گونه ۲/۴%، میانگین تراکم بوته ها بین ۱۱۸۷۵ پایه تا ۳۲۵۰۰ پایه در هکتار و فراوانی ۷۲% می­باشد. شروع رشد رویشی این گیاه، در اواخر بهمن ماه، زمان ظهور گل آذین نیمه دوم اردیبهشت و بذرها در اواخر خردادماه می رسند. دوره خواب تابستانه آن از اواخر تیرماه آغاز شده و تا اواسط شهریور ماه ادامه می یابد. تجدید حیات این گیاه از طریق بذر و ایجاد جست های هوایی و تشکیل ریشه ها ی نابجا در ناحیه یقه امکان پذیر است. بارزترین گیاهان همراه رویشگاه های علف شتر، علف­زارهای"کلبیت"(Cyperus eremicus) و گونه های مختلف از جنس "اسکنبیل" (Calligonum spp.) می­باشد. بر اساس نتایج بدست­آمده از این تحقیق، علف شتر گیاهی شن دوست بیابانی محسوب می­شود که علاوه بر حفاظت و تثبیت خاک در گستره ماسه زارها، نقش مهمی در تامین علوفه مورد نیاز دام های مراتع قشلاقی ایفا می­کند.

کلیدواژه ها:

Asthenatherum forsskalii (Vahl) Nevski ، علف شتر ، آت اکولوژی ، گیاهان شن دوست ، تپه های ماسه ای