کاربرد روش سیستم دینامیک در ارزیابی اثرات سیاست های مدیریت تقاضای آب در حوضه آبریز رودخانه خیرآباد

حوضه آبریز رودخانه خیرآباد بخشی از حوضه آبریز زهره-جراحی است که از لحاظ آب های سطحی از غنای خوبی برخوردار است، ولی با توجه بهره برداری غیراصولی از منابع آب و خاک و همچنین، توسعه روزافزون برداشت از منابع آبی تحت شرایط تغییر اقلیم پتانسیل آبی حوضه جهت تامین تقاضاهای روزافزون را کاهش داده است. کاهش جریا­های ورودی آب سطحی طی سال­های اخیر ذخیره آب سد کوثر که تامین کننده آب شرب استان­های جنوبی است را کاهش داده و این موضوع نگرانی­هایی را به منظور تامین تقاضای آب ایجاد کرده است. لذا، مدیریت منابع آب در این حوضه امری ضروری است. در این مطالعه تلاش شد تا در سطح حوضه آبریز با استفاده از یک رویکرد سیستمی در زمینه مدیریت یکپارچه منابع، ضمن شناسایی عوامل موثر بر عرضه و تقاضای آب، با در نظر گرفتن روابط متقابل و بازخوردها، رفتار سیستم منابع آب در بلندمدت مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد. نتایج مطالعه نشان داد که ادامه وضعیت موجود موجب کاهش حجم آب در دسترس و منفی شدن بیلان آب زیرزمینی می شود. همچنین، رشد جمعیت و توسعه بخش کشاورزی روند افزایشی تقاضای آب و افزایش برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی در حوضه مورد مطالعه  را به دنبال خواهد داشت. تحت این شرایط شاخص کمیابی روندی افزایش داشته و شاخص پایداری سیستم کوچکتر از واحد است. نتایج همچنین نشان داد که با ادامه شرایط فعلی حاکم بر مدل طراحی شده، شاخص آسیب پذیری و شاخص حداکثر کمبود سیستم منابع آب مورد بررسی به ترتیب معادل ۱۱۹/۰ و ۲۱۳/۰ و شاخص­های قابلیت اطمینان و پایداری نیز به ترتیب معادل ۵۰/۰ و ۷۰۳/۰ خواهد بود. بنابراین، با توجه به نتایج به­دست آمده در دوره مورد مطالعه احتمال عدم تامین تقاضای فزاینده آب، درنتیجه افزایش جمعیت و سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، با استفاده از منابع آب در دسترس پیش­بینی می­شود. لذا، اعمال سیاست­های مدیریت تقاضا و عرضه آب در حوضه آبریز رودخانه خیرآباد ضروری بنظر می­رسد. در بین سیاست­های مدیریت تقاضای منابع آب، افزایش راندمان آبیاری و حذف محصولات آب­بر از الگوی کشت، با افزایش شاخص پایداری سیستم منابع آب حوضه آبریز مورد مطالعه از ۷۰۳/۰ به ۱، بیشترین کارایی را در جهت مدیریت پایدار منابع آب دارا می­باشند. علاوه بر این، کاهش مصرف سرانه آب خانگی نیز نقش موثری در افزایش شاخص پایداری سیستم منابع آب دارد.

کلیدواژه ها:

تفکر سیستمی ، سیستم دینامیک ، مدیریت منابع آب ، پایداری ، حوضه رودخانه خیرآباد