زمین شیمی روانه گدازه های هیدروماگمایی کرتاسه در منطقه سپارده، شمال شرق قزوین، البرز مرکزی

سنگ های آتشفشانی قلیایی و چینه­سان منطقه­ی سپارده (شمال شرق قزوین) واقع در پهنه البرز مرکزی به صورت هم­شیب بر سنگ آهک های کرتاسه پیشین سازند تیز­کوه قرارگرفته اند. این سنگ ها ازنظر بافتی بسیار ریزدانه و یکنواخت هستند و ازنظر کانی شناسی با داشتن ریزدرشت بلور­ها و ریزسنگ­های پلاژیوکلاز، پیروکسن، الیوین، آپاتیت و کانی های کدر در یک زمینه­ی شیشه­ای مشخص می­شوند. ولی در بین توالی نمونه­های برداشت شده، نمونه­های با بافت آذرآواری و ویژگی های بافتی زیر نیز وجود دارند: بافت لکه­ای، ریزبالشتک­های مافیک، تخلخل ۴-۳ برابر، حفره­های تفکیکی، قطعات پوکه­ای و تراشه­های شیشه. در نتیجه، برخلاف سایر نمونه­ها، برآمده از فوران انفجاری هستند. نمونه­ها ازنظر شیمیایی، تفریقی و وابسته به سری سدیمی قلیایی هستند. با وجود یکنواختی در ترکیب نمونه­های غیرانفجاری، مقدار سیلیس و قلیایی­ها در نمونه­های آذرآواری، بیشتر و در عوض مقدارMgO, Fe۲O۳t, TiO۲ و CaO کمتر از سایر نمونه­هاست. همچنین ازنظر ترکیب عناصر فرعی، در بیشتر نمونه­ها، غنی شدگی (حدود ۱۰۰ برابر) عناصر خاکی نادر سبک (LREEs) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (HREEs)، ناهنجاری مثبت عناصر با شدت میدان بالا (HFSEs) Eu, Rb, Th, ، ناهنجاری منفی Ta و K و نبود ناهنجاری منفی Ti و Nb دیده می­شود. در ضمن، نمودارهای محیط زمین­ساختی، موقعیت کافت قاره­ای و نمودارهای سنگ­زایی، یک خاستگاه گارنت لرزولیتی غنی شده را نشان می­دهند. لذا درمجموع می­توان چنین نتیجه گرفت که این ماگماها که از یک گوشته سست کره­ای غنی شده، سرچشمه گرفته­اند، در یک محیط کششی کافت درون قاره­ای تشکیل و به صورت غیر انفجاری، از طریق شکستگی های عمیق بالا آمده و وارد محیط دریایی نه چندان عمیق کرتاسه پسین شده­اند. بااین حال، ذوب بخشی سنگ­کره با نفوذ ماگمای مافیک گوشته­ای، گاهی اوقات ماگمای اسیدی­تر تولید کرده است که در آمیزش با ماگماهای مافیک جدیدتر، سبک فوران ها را به سمت انفجاری سوق داده و تماس با آب دریا نیز، این ویژگی را تشدید ­کرده است.

کلیدواژه ها:

Submarine eruptions ، continental rift ، Cretaceous ، Central Alborz ، Qazvin. ، فوران زیردریایی ، کافت قاره ای ، کرتاسه ، البرز مرکزی ، قزوین.