ارزیابی کیفی پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز برای مصارف مختلف

سابقه و هدف: امروزه پساب ها به طور گسترده در خاک های کشاورزی نزدیک به مناطق شهری کشورهای در حال توسعه برای رفع کمبود آب استفاده می شود. از طرف دیگر به دلیل افزایش آلودگی های ایجاد شده، منابع محدود موجود مورد تهدید قرار می گیرد. استفاده از آب های نامتعارف در صورت دارا بودن استاندارد لازم در بسیاری از کشورهای دنیا برای تولید محصولات کشاورزی کاربرد دارد و تصفیه خانه های فاضلاب شهری به دلیل قابلیت تحویل آب پایدار در تمام فصول سال منبع بسیار قابل اعتمادی می باشند. در سال های اخیر پژوهش های متعددی در زمینه بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه های فاضلاب شهری و امکان استفاده از آنها در مصارف مختلف از جمله کشاورزی، در شهرهای مختلف ایران انجام شده است. با توجه به بحران آبی به وجود آمده به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک کشور، ضروری است امکان استفاده بیشتر از این منبع آبی نامتعارف مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. هرچند بازچرخانی فاضلاب می تواند اثرات بهداشتی و زیست محیطی مختلفی را به دنبال داشته باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از داده های روزانه تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز طی سال های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ به بررسی کیفیت پساب خروجی برای مصارف مختلف مانند آبیاری محصولات کشاورزی، آبیاری فضای سبز، شرب دام و طیور، پرورش ماهی، تخلیه به آب های سطحی و تغذیه آب های زیرزمینی بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی پرداخته شد. در این راستا، ابتدا مقادیر پارامترهای مختلف فیزیکی و شیمیایی از جمله اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، کل جامدات محلول، کل مواد جامد معلق، کل جامدات فرار، کل جامدات، اکسیژن خواهی شیمیایی، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، کدورت، اکسیژن محلول، شوینده ها، فسفات، فسفر کل، نیترات، نیتریت، آمونیاک، نیتروژن کل کجلدال، کلر آزاد و چربی- روغن- گریس در فاضلاب خام و پساب خروجی تعیین گردید. سپس ضمن مقایسه مقادیر این متغیرها با استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران، راندمان های حذف این پارامترها محاسبه گردید و در نهایت کیفیت پساب خروجی برای به کارگیری در بخش های مختلف بررسی شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که راندمان حذف BOD۵، COD، TSS، NH۳، شوینده ها و چربی- روغن- گریس در این تصفیه خانه به ترتیب ۸۵، ۸۵، ۶۷، ۶۴، ۹۴ و ۵/۶۸ درصد است. کیفیت پساب خروجی فقط بر اساس استاندارد سازمان محیط زیست ایران برای اهداف کشاورزی مناسب است و از نظر سایر استانداردها قابلیت چنین استفاده ای را ندارد. این پساب را می توان برای آبیاری درختان میوه زینتی، محصولات علوفه ای، درختان و فضای سبز کنار جاده های خارج از شهر، محصولات زراعی، صنعتی و جنگلی و نیز شرب دام و طیور به کار برد. اما برای آبیاری فضای سبز شهری، پرورش ماهی، تخلیه به آب های سطحی (مانند دریاچه مهارلو در مجاورت تصفیه خانه) و نیز تغذیه آب زیرزمینی محدودیت هایی دارد، هر چند برخی از این محدودیت ها را می توان با ارتقاء کارکرد تصفیه خانه رفع نموده و پساب را برای این اهداف نیز استفاده کرد. با آبیاری گیاهان غیرمثمر و پارک های جنگلی اطراف شیراز و حتی قسمتی از فضای سبز شهری می توان فشار بر منابع آب را تا حد زیادی کاهش داد. از طرف دیگر، استمرار آبیاری با این پساب که حاوی مواد آلی و مغذی به نسبت زیادی است، افزایش نیترات خاک را سبب شده و امکان شستشو و انتقال آن به منابع آب سطحی و زیرزمینی وجود خواهد داشت.نتیجه گیری: مقدار پارامترهای کیفی پساب خروجی تصفیه خانه در محدوده استاندارد حفاظت محیط زیست ایران قرار دارد و می توان از آن به عنوان منبع آبی پایدار در بخش هایی استفاده نمود که ارتباط مستقیم با انسان ندارد. در استفاده از این منبع در مصارف مجاز باید کلیه موارد بهداشتی برای کارگران این بخش رعایت شود و پساب به طور مستمر گندزدایی گردد.

کلیدواژه ها:

تصفیه خانه ، کیفیت آب کشاورزی ، فاضلاب ، شیراز