بررسی عملکرد و بهره وری مصرف آب ارقام گندم در تاریخ کاشت ها و شرایط آبیاری مختلف (مطالعه موردی در دشت گرگان)

سابقه و هدف: کاشت رقم مناسب در بهینه ترین تاریخ کاشت در مدیریت منابع محیطی از جمله منابع آب بسیار تعیین کننده است و می تواند منجر به حداکثر بهره وری مصرف آب و انرژی در راستای افزایش عملکرد شود. لذا این پژوهش با هدف تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و محاسبه بهره وری مصرف آب ارقام تجاری گندم نان تحت شرایط تحت شرایط آبیاری تکمیلی و کم آبی در شرایط آب و هوایی گرگان انجام گرفت.مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. در این آزمایش دو شرایط رطوبتی (شرایط آبیاری تکمیلی و کم آبی) در کرت های اصلی، هفت تاریخ کاشت (از ۱۰ آبان تا ۱۰ دی ماه به فواصل ۱۰ روزه) در کرت های فرعی و چهار ژنوتیپ گندم نان (شامل ارقام آرمان، آراز، تکتاز و لاین N-۹۳-۹) به عنوان کرت های فرعی فرعی قرار گرفتند.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب نشان داد که اثر شرایط رطوبتی در سطح احتمال پنج درصد و اثرات تاریخ کاشت و رقم در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که عملکرد دانه در شرایط کم آبی (۵۲۸۸ کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری کمتر از شرایط آبیاری تکمیلی (۵۷۱۵ کیلوگرم در هکتار) بود. تیمار کم آبی باعث افزایش معنی دار بهره وری مصرف آب (۳/۱۷ کیلوگرم در هکتار بر میلی متر) نسبت به شرایط آبیاری تکمیلی (۱/۱۶ کیلوگرم در هکتار بر میلی متر) شد. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت های دوم (۲۰ آبان، ۶۳۴۰ کیلوگرم در هکتار) و سوم (۳۰ آبان، ۶۱۶۵ کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. بیشترین بهره وری مصرف آب نیز مربوط به تاریخ کاشت های دوم و سوم (۲۰ و ۳۰ آبان، ۶/۱۸ کیلوگرم در هکتار بر میلی متر) بود. نتایج مقایسه میانگین برای ارقام نشان داد که رقم تکتاز (به عنوان یک رقم زودرس) به طور معنی داری عملکرد دانه (۵۸۷۲ کیلوگرم در هکتار) و بهره وری مصرف آب (۸/۱۷ کیلوگرم در هکتار بر میلی متر) بیشتری نسبت سایر ژنوتیپ ها داشت. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که تیمار کم آبی باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه و افزایش بهره وری مصرف آب شد. بیشترین عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب در تاریخ کاشت های دوم و سوم بدست آمد. همچنین عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب در رقم تکتاز به طور معنی داری بیشتری نسبت سایر ژنوتیپ ها بود. به طور کلی می توان گفت کاشت رقم تکتاز در تاریخ کاشت های دوم و سوم موجب دستیابی به حداکثر عملکرد و بهره وری مصرف آب در هر دو شرایط آبیاری تکمیلی و کم آبی شده است.

کلیدواژه ها:

استان گلستان ، آبیاری تکمیلی ، رقم زودرس ، کم آبی