تنوع ژنتیکی و گروه بندی ژنوتیپ های کنجد (Sesamum indicum L) در شرایط آب و هوایی مشهد

به گزینی ژنوتیپ های گیاهان دانه روغنی ارزشمند مانند کنجد به علت محدودیت تولید روغن خوراکی در کشور ضروری است. به منظور بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و تعیین مهم ترین صفات موثر بر عملکرد ۲۰ ژنوتیپ کنجد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی ۱۴۰۰ اجرا شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های افغان۱، افغان۳ و افغان۵ بیشترین تعداد کپسول در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و زیست توده را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج حاصل از همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه به­ترتیب با تعداد کپسول در بوته (**۵۳/۰=r) و وزن هزار دانه (**۴۲/۰=r) همبستگی مثبت و معنی داری دارد. بر اساس نتایج تجزیه به عامل ها، سه عامل درمجموع ۱/۸۳ درصد از تغییرات موجود در کل داده ها را توجیه کردند. عامل اول (۷/۵۷ درصد) و دوم (۲/۱۵ درصد) بیشترین تغییرات واریانس داده ها را توجیه کردند. از این دو عامل، به منظور به دست آوردن پراکنش و شناسایی ژنوتیپ های برتر استفاده شد. همچنین باتوجه به نتایج تجزیه خوشه ای بر اساس عملکرد و اجزای عملکرد، ژنوتیپ های مورد بررسی در سه گروه دسته بندی شدند که ژنوتیپ های گروه سوم (افغان۱، افغان۳، افغان۴، افغان۵ و افغان۷) ازنظر اکثر صفات مورد بررسی میانگین بالاتری در میان سایر گروه ها و همچنین میانگین کل ژنوتیپ ها داشتند؛ بر اساس این نتایج می توان عنوان کرد صفات تعداد کپسول در بوته و وزن هزار دانه ازجمله صفات بسیار موثر در عملکرد کنجد بوده و ازآنجایی که عملکرد بالا یکی از اهداف مهم اصلاحی در کنجد است؛ بنابراین ژنوتیپ هایی با این خصوصیات را می توان به عنوان ژنوتیپ های برتر معرفی کرد.

کلیدواژه ها:

تجزیه به عامل ها ، تجزیه خوشه ای ، عملکرد ، کپسول ، همبستگی