پیامدپژوهی اندیشه زرتشتی در بشقاب فلزی ساسانی و سفالینه های سلجوقی

جستار حاضر، مطالعه ای تطبیقی میان نمونه ای شاخص از بشقاب فلزی ساسانی با سفالینه های سلجوقی است که نقشمایه اییکسان و نمادین از انسان را در طبیعتی جاویدان به نمایش می گذارند. هدف این مقاله، تبیین نسبت مفهومی این نقشمایه در دودوره تاریخی ایران است که زینت بخش بشقاب سیمین و زرین ساسانی بوده و در سفالینه های سلجوقی نیز تکرار میشود. پرسشاصلی بدین شرح است: معناشناختی جایگاه انسان که با الگوهای بصری یکسان در بشقاب فلزی ساسانی و سفالینه های سلجوقینمود یافته با کدام حوزه اندیشگانی انسانگرایانه ایرانی مناسبت دارد؟ این پژوهش با منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلیبه بررسی کیفی داده ها میپردازد. براساس نتایج پژوهش به نظر میرسد نقشمایه مورد مطالعه که بر محوریت نقش انسان درطبیعتی ماندگار تمرکز دارد، وامدار مفاهیم انسانگرایانه زرتشتی است که در ادوار تاریخی ایران پیش از اسلام تجلی داشته و دردوره اسلامی نیز تداوم یافته است. در بشقاب ساسانی و سفالینه های سلجوقی، تصویرگری انسان دلالت بر جایگاه استعلایی انسانبه مثابه باشندگان مینوی دارد که یاریگر امشاسپندان ه ئوروتات و امرتات در صیانت از آب و گیاه است. هنرمند ساسانی و سفالگرسلجوقی با آفرینش صحنه ای ممتاز بر مقام سپنتایی انسان خرد ورز و پیامد نیک منشی او در محیط پیرامونی تاکید نموده وجاودانگی فرهنگ ایرانی را در طبیعتی سرمدی می جویند.

کلیدواژه ها:

هنر ایران ، فلزکاری ساسانی ، سفالگری سلجوقی ، امشاسپندان