اثر پذیری خصوصیات ژنوتیپ های نخود متحمل به سرما ازکشت های پاییزه و بهاره : ۲ – اجزای عملکرد و عملکرد

ارزیابی کلکسیون نخود مشهد در چند سال گذشته منجر به شناسایی تعدادی ژنوتیپ نخود متحمل به سرما جهت کاشت پاییزه در مناطق مرتفع شده است، با وجود این در خصوص واکنش اجزای عملکرد و عملکرد این ژنوتیپ ها به شرایط کاشت پاییزه نسبت به کاشت رایج بهاره اطلاعاتی در دسترس نیست. از این رو آزمایش حاضر در سال زراعی ۸۰-۱۳۷۹ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد با کاشت ۳۳ ژنوتیپ نخود (۳۲ ژنوتیپ متحمل و یک ژنوتیپ حساس به سرما) در چهار تاریخ کاشت ]۶ مهر، ۳۴ مهر و ۱۱ آبان کاشت های پاییزه) و ۱۶ اسفند (کاشت بهاره) [ طراحی و اجرا شد. اثر تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر درصد بقاء گیاهان پس از زمستان معنی دار بود. درصد بقاء گیاهان در کاشت سوم بیش از دو کاشت قبل از آن بود، ضمن اینکه در ۸۴ درصد ژنوتیپ های متحمل به سرما درصد بقاء بیش از ۹۵ درصد بود و ژنوتیپ حساس نیز کمترین درصد بقاء را داشت (۷/۴۱ درصد). اثر تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. کاشت پاییزه ژنوتیپ های نخود سبب بهبود صفات مذکور نسبت به کاشت بهاره آنها شد؛ به نحوی که براساس میانگین داده های حاصل از کاشت های پاییزه، صفات فوق به ترتیب ۵/۱۰، ۲/۱، ۴/۶۲ و ۴/۲ برابر این صفات در کاشت بهاره بود. در بین کاشت های پاییزه نیز تعداد غلاف در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح در کاشت اول به ترتیب ۸/۱ و ۱/۲ برابر آن نسبت به کاشت سوم بود. در تمام ژنوتیپ های متحمل به سرما (به استثنای نمونه ۲۰۲MCC ) تعداد غلاف در بوته بیشتر از ژنوتیپ حساس به سرما بود. از نظر وزن صد دانه ژنوتیپ ۴۲۶ MCC بالاترین وزن صد دانه را در بین ژنوتیپ های مورد بررسی داشت. ژنوتیپ ۸۳MCC با ۱/۹۸ گرم در متر مربع و ژنوتیپ ۵۰۵MCC (ژنوتیپ حساس به سرما) با ۷/۱۰ گرم در متر مربع به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید کردند.اثر متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ نیز بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین تعداد غلاف در گیاه را ژنوتیپ ۴۷۶MCC (با ۹/۴۱ غلاف در گیاه) در کاشت اول و کمترین آنرا ژنوتیپ های ۲۸۳ و ۴۹۶ و ۴۵۸ MCC (بدون هیچگونه غلاف) در کاشت چهارم داشتند. بالاترین وزن صد دانه در ژنوتیپ ۴۲۶MCC در کاشت دوم مشاهده شد (۰/۳۶ گرم) در حالیکه کمترین وزن صد دانه متعلق به ژنوتیپ ۳۳۲MCC در کاشت اول (۷/۶ گرم) بود. ژنوتیپ ۴۷۶MCC در کاشت اول با ۷/۱۸۸ گرم در متر مربع و ژنوتیپ های ۲۸۳ و ۴۹۶ و ۴۵۸MCC در کاشت چهارم با صفر گرم در متر مربع به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد را تولید کردند. با توجه به اینکه هدف نهایی از معرفی سیستم کاشت پائیزه نخود در نواحی مرتفع افزایش عملکرد و تولید می باشد، ضروری است که رشد و عملکرد این ژنوتیپ ها در قالب آزمایش های تکرار دار در سایر مناطق نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.