اثرات آشفتگی ناشی از تبدیل اراضی جنگلی به کشاورزی بر برخی شاخص های بیولوژیک کیفیت خاک در اکوسیستم های جنگلی شمال ایران

تغییر کاربری اراضی جنگلی شمال ایران کیفیت خاک منطقه پره سر (استان گیلان) و گرگان (استان گرگان) را در معرض تغییر قرار داده است. به منظور ارزیابی تغییرات برخی از شاخص های بیولوژیکی بر اثر تغییر کاربری اراضی از جنگل به کشاورزی از دو عمق ۲۰-۰ و ۴۰-۲۰ سانتی متری و در سه تکرار نمونه های مرکب خاک از دو منطقه پره سر و گرگان تهیه و برخی از ویژگی های بیولوژیکی از قبیل کربن و نیتروژن توده زنده میکروبی، معدنی شدن کربن و نیتروژن، تنفس ناشی از سوبسترا به همراه فعالیت آنزیم های اوره آز، فسفاتاز قلیایی و اسیدی، اینورتاز و آریل سولفاتاز تعیین گردید. نتایج نشان داد تغییر کاربری اراضی سبب کاهش کربن (۸۲-۴۴ درصد) و نیتروژن (۲۰۰-۳۰ درصد) توده زنده میکروبی و نیز نسبت آنها (۳۰-۲۰ درصد)، معدنی شدن کربن (۶۷-۱۱ درصد)، معدنی شدن نیتروژن (۶۸-۳ درصد)، تنفس ناشی از سوبسترا (۴۵-۸ درصد) و فعالیت آنزیم های میکروبی در هر دو منطقه (به جز معدنی شدن کربن و نیتروژن در منطقه پره سر) و افزایش ضریب متابولیکی گردید. بنابراین، فعالیت های کشاورزی در اراضی بکر جنگلی باعث افزایش دسترسی ریزجانداران خاک به اکسیژن شده و در نتیجه به دلیل تحریک فعالیت های میکروبی و خروج کربن از خاک و تجزیه مواد آلی، کیفیت خاک کاهش می یابد. همچنین با تشدید معدنی شدن کربن آلی خاک (تنفس میکروبی) غلظت مواد آلی خاک روند نزولی گرفته و بدین ترتیب انرژی ریزجانداران خاک کم شده و این موضوع سبب شد تا به تدریج جمعیت زنده میکروبی خاک نیز تنزل یابد. با توجه به نتایج بدست آمده توصیه می شود که از بهم زدن مکرر خاک جلوگیری شده و از سیستم های کم خاکورزی و یا بی خاکورزی استفاده گردد. همچنین قرار دادن گیاهان لگوم چندساله در تناوب زراعی می تواند اثر سوء ناشی از کشت و کار را کاهش داد.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری ، زیست توده میکروبی ، فعالیت آنزیمی ، کشت و کار ، معدنی شدن کربن و نیتروژن