شناسایی مسائل مدیریت منابع آب مرزی از دیدگاه دیپلماسی آب (مطالعه موردی: رودخانه هریرود)

منابع آب مشترک موجب بروز تنش ها و همچنین همکاری هایی در سطح منطقه ای تا بین المللی شده است. بی شک شناسایی عوامل موثر در مدیریت چنین منابعی پیش نیاز مذاکرات دو یا چندجانبه برای رفع تنش های موجود و ایجاد همکاری بین ذی نفعان خواهد بود. لذا در این تحقیق سعی شده تا با نگاهی جامع به مسائل مدیریت منابع آب مرزی، پارامترهای موثر از دیدگاه هیدروپلتیک شناسایی و در قالب چارچوبی ابداعی دسته بندی شوند. رویکرد مورد استفاده برای رسیدن به این هدف، بررسی عمیق ادبیات موجود در این زمینه و همچنین بهره گیری از سنجش ازدور برای مطالعه معیارهای مختلف می باشد. حوضه آبریز هریرود به عنوان یکی از نمونه های بارز مسائل آب مرزی درگیر تنش های خاص میان سه کشور ایران، افغانستان و ترکمنستان است و می تواند انتخاب مناسبی برای پوشش عوامل مختلف در این زمینه باشد. چارچوب ابداعی بر مبنای چهار محور سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به عنوان ابعاد اصلی هیدروپلتیک ارائه شده و بر اساس نظر خبرگان و کارشناسان اولویت بندی شده است. نتایج نشان می دهد که برای دستیابی به یک توافق جامع و پایدار در فرآیند مذاکرات دو یا چند جانبه بیشترین تمرکز باید بر روی محورهای سیاسی و اقتصادی و در قالب معیارهای امنیت ملی، روابط بین الملل، اقتصاد آب، اقتصاد سیاسی، جغرافیای سیاسی، طرح های اقتصادی مشترک و صادرات و واردات معطوف گردد. در این راستا توجه به زیرمعیارهای برتری موقعیت جغرافیایی، مدیریت منابع آب موجود، ثبات حاکمیت سیاسی، مدیریت آب، امنیت غذایی، هیدرولوژی حوضه، تبادلات آب و انرژی، تجارت آب و تعارض منافع راهبردی بیشترین تاثیر را در فرآیند مذاکرات خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

امنیت آبی ، اقتصاد آب ، تغییر اقلیم ، هریرود ، هیدروپلتیک