تاثیر مقادیر و زمان مصرف نیتروژن بر برخی ویژگی های ریشه ژنوتیپ های مختلف گندم دیم

شناخت ریشه به عنوان نیمه پنهان گیاه از اهمیت ویژه ای در شرایط دیم برخورداراست. گسترش مناسب آن یکی از عوامل تاثیرگذار در تولید گندم در شرایط محدودیت آب می باشد که به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی از جمله مصرف کودهای نیتروژنی قرار می گیرد. به منظور مطالعه اثرات میزان و زمان مصرف کود اوره بر برخی ویژگی های موفولوژیک گندم دیم، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های دوبار خرد شده با زمان مصرف نیتروژن (کل نیتروژن در پائیز و تقسیط آن به صورت مصرف دوسوم نیتروژن در پائیز همزمان با کشت ویک سوم دیگر در بهار به صورت سرک) در کرت اصلی، میزان نیتروژن (صفر، ۳۰، ۶۰ و ۹۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار) از منبع اوره در کرت فرعی و ژنوتیپ گندم دیم در کرت فرعی فرعی (آذر ۲، Cereal۳ و Cereal۴) در سه تکرار در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم (مراغه) در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ به اجرا در آمد. نمونه های ریشه در مرحله شروع ساقه رفتن (GS۲۲) با حجم های مشخص از تمامی تیمارها تهیه و ویژگی های آن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مصرف نیتروژن توانست در مقایسه با تیمار شاهد (بدون مصرف نیتروژن) طول بوته، تعداد ریشه طوقه ای، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، حجم اندام هوایی، حجم کل ریشه و نسبت حجم ریشه به حجم خاک را به طور معنی داری افزایش دهد که این افزایش به صورت خطی تا آخرین سطح مصرف نیتروژن ادامه یافت. مصرف پائیزی نیتروژن طول ریشه بذری را در مقایسه با مصرف تقسیطی آن ۱۱ درصد افزایش داد که این افزایش از لحاظ آماری در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار بود. همچنین زمان مصرف پائیزی نیتروژن توانست طول ریشه طوقه ای و کلئوپتیل را در ژنوتیپ های مورد مطالعه به صورت معنی داری (P≤۰.۰۵) تحت تاثیر قرار دهد. ژنوتیپ Cereal۴ از لحاظ صفات مطلوب ریشه به دو ژنوتیپ دیگر بر تری داشت. در مجموع بر اساس این آزمایش برای بهبود خصوصیات ریشه گندم دیم و در نتیجه افزایش کمی و کیفی عملکردآن توصیه می شود که کود نیتروژنی به میزان ۶۰ کیلوگرم در هکتار در هنگام کشت پاییزه  مصرف گردد.