زوال رویشگاه های طبیعی ناحیه صحارا- سندی ایران و ضرورت مدیریت و حفاظت آنها (قسمت اول: جنگل‎های مانگرو)

«زوال جنگل»، عبارت است از کاهش چشمگیر شادابی تعداد زیادی از پایه های درختان جنگلی که در یک رویشگاه با همدیگر رشد می‎کنند (Mueller-Dombois, ۱۹۸۸). زوال جنگل، یک پدیده همه گیر در سطح جهانی است، تا حدود سه دهه پیش، بیماری‎شناسان و آفتشناسان از این پدیده به عنوان یک بیماری یاد می کردند، اما هم اکنون، این پدیده به عنوان یک پدیده انسان- منشا شناخته می شود و در سطح جهانی، مورد توجه اکولوژیست‎ها و متخصصان علوم جنگل قرار دارد. با توجه به تحقیقات گسترده در حال اجرا، این پدیده هنوز لاینحل باقی مانده است. زوال جنگل، در نهایت منجر به مرگ کامل درختان و خشکیدگی جنگل خواهد شد. آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی (یخ بندان یا خشک سالی خارج از فصل) و سابقه مدیریت جنگل، از علل زوال و خشکیدگی جنگل های اروپاست (Mueller-Dombois, ۱۹۸۸). کلیه نظریه‎های مطرح شده، بر اثرگذاری مجموعه‎ای از عوامل زنده و غیرزنده تاکید می کنند، حداقل، پنج نظریه متداول در این رابطه وجود دارند:الف) نظریه تنش های محیطی و ارگانیسم های ثانویه: درختان، تحت تاثیر تنش های محیطی، ضعیف می شوند و مورد حمله ارگانیسم های ثانویه قرار می گیرند،ب) نظریه تغییر اقلیم: مرگ دسته‎جمعی و یک شکل و همگن بودن صدمه در بین چند گونه، ناشی از تغییر اقلیم است،ج) نظریه اکولوژیکی: گاهی در روند طبیعی توالی و جانشینی مرگ درختان رخ می دهد،د) نظریه آلودگی هوا: افزایش نیتروژن، دی اکسید کربن، باران های اسیدی و گرد و غبار، علاوه بر آثار مستقیم روی شادابی و سلامت گیاهان، می توانند به عنوان عوامل شروع کننده زوال اکوسیستم شناخته شوند،ه) نظریه عوامل مستعد کننده، شروع ‎کننده و مشارکت کننده: در این نظریه، به آثار متقابل عوامل زنده و غیرزنده ایجاد کننده شرایط زوال جنگل ها، پرداخته می شود (Brasier & Scott, ۱۹۹۴).با گزارش زوال جنگل های زاگرس، در سطح کشور ایران، عوامل مختلفی به عنوان دلیل این پدیده ارائه شد. عطارد و همکاران (۱۳۹۴) به نقش تغییرات عوامل اقلیمی مانند کاهش بارش، افزایش دما و افزایش تبخیر و تعرق مرجع بر زوال جنگل زاگرس مرکزی، اشاره کردند.