تحقق مفهوم قرآنی و روایی عدل در طراحی مسکن ایرانی

قرآن کریم، عدل را از مهم­ترین موضوع­های جامعه بشری قرار داده است. عدالت و تعادل را می­توان یکی از ویژگی­های جوامعی دانست که به تولید تمدن و فرهنگ روی آورده­اند. یکی از ویژگی­های معماری مسلمانان، بهره­گیری از تعادل در کل بنا و اجزای آن و همچنین یافتن روش­های دستیابی به عدالت در معماری است. برای ایجاد تعامل میان فقه و زبان طراحی نیازمند به واکاوی و بازشناسی مفاهیم اسلامی هستیم، که به طراحی الگویی راهبردی دست یابیم. در این مقاله با رجوع به قرآن و احادیث، شاخص­های ایجاد تعادل در بنا، بر پایه عدل در معماری مسکونی، بررسی شده است. هدف اصلی مقاله تبیین شاخصه­های موثر در ایجاد تعادل در مسکن با تاکید بر مفهوم عدل براساس آیات و روایات است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش تفسیری- تاریخی است و تحلیل­های مربوط به بناها با روش استدلال منطقی صورت گرفته است. در جمع­آوری اطلاعات از اسناد و متون تاریخی، منابع کتابخانه­ای استفاده شده است. در این مقاله به منظور بررسی اصل عدالت در معماری ایرانی- اسلامی، دو مورد از خانه­های سنتی به روش نمونه­گیری هدف­مند انتخاب شده­اند. نتایج حاصل بیان کننده این موضوع است که این اصل به عنوان یکی از مهم­ترین اصول، در تمامی ابعاد معماری خانه­های ایرانی- اسلامی تاثیر گذاشته است. این تاثیرات برگرفته از مفهوم عدل است که شامل تعادل و توازن در پلان و نما، هماهنگی واحد مسکونی با دیگر واحدها، مساله حریم خصوصی و عمومی و محرمیت در معماری بناها در نظر گرفته شده است. بر پایه عدل، شاخص­های موثر در شکل­گیری تعادل در معماری مسلمانان را می­توان مولفه­هایی مانند تقارن، تناسب و مقیاس، سلسله مراتب، ریتم، مصالح همگن و سازه، فن ایستایی و تزیینهای طبیعی دانست.

کلیدواژه ها:

عدل ، تعادل ، معماری مسلمانان ، مسکن ، آیات ، احادیث