تحلیل مکانی منابع آب سطحی با رویکرد ردپای آب در زیرحوضه های خیاوچای، استان اردبیل

ردپای آب یک شاخص مبتنی بر مصرف آب است که به حجم آب شیرین استفاده شده به طور مستقیم و غیرمستقیم در تولید محصولات و خدمات توسط یک سازمان، جامعه و یا یک کارخانه اشاره می کند. هدف از تحقیق حاضر، تجزیه و تحلیل مکانی ردپای آب محصولات در چهار بخش مختلف آب آبی، سبز، خاکستری و سفید در زیرحوضه های خیاوچای واقع در استان اردبیل است. بدین منظور از داده های هواشناسی (بارش و دمای ماهانه) به عنوان داده های ورودی برنامه CROPWAT استفاده شد. از تصاویر Google Earth برای تهیه نقشه کاربری اراضی و برآورد مساحت کاربری های کشاورزی و مرتع استفاده شد. با توجه به سال نامه آماری استان مشخص شد که پنج محصول سیب، آلبالو، گیلاس، گردو و انگور کشت های غالب کاربری باغ هستند. بر همین اساس، در چهار بخش کاربری باغ، زراعت دیم، زراعت آبی و کاربری مرتع رد پای آب محصولات تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مجموع آب مصرف شده توسط محصول سیب در همه زیرحوضه ها بیش تر از سایر محصولات بوده و میزان آب مجازی گردو نیز در اکثر زیرحوضه ها بالاست. مجموع مصرف چهار آب آبی، سبز، سفید و خاکستری در محصولات آلبالو، گیلاس و انگور به طور یکسان بوده و کم تر از دو محصول دیگر ارزیابی شد. هم چنین، میانگین مجموع آب آبی برای کاربری زراعت دیم برابر ۸۵/۲۷۸۸ مترمکعب بر تن برآورد شد که در این میان محصولات عدس و نخود بیش ترین آب آبی را در بین محصولات زراعت دیم داشته اند. از نظر تحلیل مکانی، زیرحوضه های ۷ و ۱۴ واقع در بخش غربی حوضه خیاوچای بیش ترین مقادیر آب های مورد بررسی را به خود اختصاص دادند. قابل ذکر است که در زیرحوضه ۷ بخش اعظمی از مساحت آن را کاربری مرتع و تنها بخشی جزئی از آن مربوط به زراعت دیم بوده و ۱۰۰ درصد مساحت زیرحوضه ۱۴ کاربری مرتع بوده است. بر اساس نتایج پژوهش می توان مقادیر آب مجازی مصرفی محصولات مختلف را مقایسه نمود و نسبت به ارزیابی محصولات مناسب از نظر آب مصرفی اقدام نمود. در این راستا الگوی کشت مناسب می تواند بر اساس مقادیر آب مجازی و تغییرات مکانی آن تعیین شود.

کلیدواژه ها:

virtual water ، index-based assessment ، crop production ، ecological services ، water management ، آب مجازی ، ارزیابی شاخص محور ، تولید محصول ، خدمات بوم شناختی ، مدیریت آب