ارزیابی تحمل به سرما در ژنوتیپ های عدس (Lens culinaris Medik) در خزانه های کشت پاییزه

کشت پاییزه عدس در مقایسه با کشت بهاره آن دارای مزایا یی می باشد که می توان به افزایش عملکرد، سازگاری مناسب جهت سیستم های حفاظتی خا ک و افزایش سطح زیر ک شت و تولید این محصول اشاره نمود. از این رو به منظور معرفی رقم یا ارقام متحمل به سرما و افزایش عمل کرد گیاه عدس در مناطق مرتفع وسردسیر کشور، طی دو سال زراعی 81-1380 و 82-1381 تنوع ژنتیکی ٢٢٠ لاین و ژنوتیپ عدس به همراه چهار رقم از ارقام رایج در کشور (شامل کوهینقزوین، رباط، کالپوش شاهرود و رقم اصلاح شده زیبا ) در چهار تاریخ کاشت [ پنج مهر، بیست وپنج مهر، پنج آبان (کاشت پاییزه ) و بیست - وهفت اسفند (کاشت بهاره ] در قالب طرح مقدماتی مقایسه عملکرد (آگمنت) و در شرایط کشت دیم پاییزه مشهد مورد بررسی قرار گرفتند . صفات تحمل به سرما ، تعداد روز از کاشت تا گلدهی و رسیدگی، تعداد شاخه های اولیه و ثانویه ، تعداد غلاف در بوته ، تعداد دانه در غلاف ،وزن صد دانه و عمل کرد دانه اندازه گیری شد . براساس مجموع داده های سه تاریخ کاشت پاییزه، در سال زراعی 81-1380 درصد نمونه های بسیار متحمل ، متحمل، نسبتا متحمل ، نسبتا حساس و حساس به سرما به ترتیب 22، 61، 16، 1 و صفر درصد و در سال زراعی 82-1381 به ترتیب 23، 57، 20، 1 و صفر درصد بود . در هر دو سال زراعی بیش از ٥٠ درصد نمونه های عدس در کاشت اول نسبت به سرما بسیارمتحمل بودند در صورتیکه در کاشت دوم ١٢ درصد و در کاشت سوم حدود ٥ درصد نمونه ها از نظر تحمل به سرما درجه بسیار متحمل داشتند. نتایج تجزیه واریانس سالیانه نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی برای درجه تحمل به سرما ، طول دوره رشد ، ارتفاع گیاه ، تعداد شاخه های اولیه و ثانویه ، تعداد غلاف ، وزن صددانه و عملکرد دانه در طی دو سال آزمایش از نظر آماری اختلاف معنی دار وجود دارد .براساس میانگین داده های حاصل از سه تاریخ کاشت پاییز ه، در هر دو سال زراعی متوسط طول دوره رشد گیاهان حدود 5/3 برابر گیاهان در کاشت بهاره بود ، ضمن اینکه در هر دو سال زراعی طول دوره رشد گیاهان در کاشت اول به ترتیب 5، 25 و 255 درصد بیشتر از کاشت های دوم، سوم و چهارم بود . براساس میانگین عملکرد حاصل از گیاهان در سه کاشت پاییزه، در سال اول عملکرد نمونه های عدس بیش از ٦ برابر گیاهان در کاشت بهاره و در سال زراعی دوم حدود ٢ برابر گیاهان بهاره بوده است ، ضمن اینکه در هر دو سال زراعی عمل کرد نمونه های عدس در کاشت اول بیشتر از سایر کاشت ها بود . همچنین در میان ژنوتیپ های عدس از نظر تحمل به سرما تنوع ژنتیکی گسترده ای وجود دارد و ١٢ ژنوتیپ در دوسال بیشترین تحمل به سرما و عملکرد بالا را از خود نشان دادند.

کلیدواژه ها:

سرما ، عدس ، خزانه