بررسی چرخه دراز مدت کربن و میزان ترسیب آن در سیستم کشاورزی ایران: II- ترسیب و انتشار کربن برای محصولات زراعی مختلف با استفاده از مدل ICBM

ترسیب کربن یکی از مهمترین راهبردهای کاهش غلظت دی اکسیدکربن در اتمسفر می باشد. به منظور بررسی میزان ترسیب کربن و انتشار CO2 در بوم نظام های زراعی ایران، میزان ورودی کربن حاصل از هفت محصول زراعی اصلی از گروه های مختلف شامل غلات (گندم (Triticum aestivum L.)، جو (Hordeum vulgare L.)، ذرت (Zea mays L.) و برنج (Oryza sativa L.))، علوفه ای (یونجه (Medicago sativa L.))، صنعتی (پنبه (Gossypium hirsutum L.)) و حبوبات (نخود (Cicer arietinum L.)) در اقلیم های مختلف کشور محاسبه شد و در نهایت با استفاده از مدل ICBM میزان ترسیب و انتشار کربن برای این محصولات و اقلیم های مورد نظر برآورد گردید. میانگین ورودی کربن در طول دوره 20 ساله نشان داد که در بین مناطق اقلیمی مورد مطالعه، اقلیم گرم و خشک دارای بیشترین و اقلیم سرد کوهستانی از کمترین ورودی کربن برخوردار بودند. بیشترین نوسانات ورودی کربن در بین مناطق مختلف در اقلیم سرد کوهستانی با 29/13 درصد تغییر در سال و کمترین نوسانات مربوط به اقلیم مرطوب و گرم با 8/82 درصد تغییر در سال به دست آمد. روند تغییرات ورودی کربن در بین محصولات مختلف نشان داد که بیشترین ورودی کربن توسط یونجه و پنبه و کمترین آن مربوط به نخود بود. همچنین از بین گیاهان مورد بررسی دو گیاه یونجه و پنبه در کلیه سال های مورد بررسی بالاترین میزان کربن ترسیب شده به خاک را دارا بودند و کمترین مقدار آن در گیاه نخود مشاهده شد. در بین اقلیم های مختلف نیز بیشترین و کمترین میزان ترسیب کربن به ترتیب مربوط به اقلیم گرم و خشک و اقلیم مرطوب و گرم بود. از طرفی، بیشترین انتشار CO2 در اقلیم مرطوب و گرم با میانگین 20 ساله حدود 450 کیلوگرم در هکتار در سال و کمترین میزان مربوط به اقلیم سرد کوهستانی با 125 کیلوگرم در هکتار در سال مشاهده شد. نتایج نشان داد که میانگین 20 ساله انتشار کربن به اتمسفر در گیاه یونجه (580 کیلوگرم کربن) بیشتر از دیگر محصولات مورد بررسی بود و گیاه نخود نیز کمترین (78/8 کیلوگرم کربن) میزان انتشار کربن به جو را شامل شد. میزان انتشار CO2 رابطه خطی معنی داری با میزان کربن ورودی به خاک و درجه حرارت نشان داد.

کلیدواژه ها:

بقایای گیاهی ، پویایی کربن ، تغییر اقلیم ، تولید خالص اولیه ، هوموسی شدن